توی این مقاله قراره مزیت‌های دوزبانه بودن و چالش‌های اون رو بررسی کنیم. پس در ادامه با ما همراه باشین تا بتونیم در این زمینه شما و دانش‌آموزتون رو راهنمایی کنیم.

توی جهان امروز که مرزهای جغرافیایی کمرنگ شدن و چندملیتی بودن به پدیده مرسومی تبدیل شده، دوزبانه بودن چندان چیز عجیبی به حساب نمیاد. هر چند دانش‌آموزان دوزبانه از مزیت‌های ویژه ذهنی برخوردار میشن، اما چالش‌هایی هم توی مدرسه براشون به وجود میاد.

ما توی این مقاله، قراره در مورد این چالش‌ها و مشکلات برطرف کردن اون‌ها صحبت کنیم؛ پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشین، تا اطلاعات کاملی از این موضوع داشته باشین.

«طفل معصوم، یاد گرفتن حرف زدن خودش که سخته، حالا دو تا زبان رو هم قراره با هم قاطی کنه.» ما با همچین جملات اشتباهی به مشکلات دانش‌‌آموزان دوزبانه اشاره می‌کنیم. اما واقعیت علمی پشت دوزبانه بودن چیه؟

ما توی این مقاله از گروه آموزشی پرش قراره اول از همه با شواهد علمی بهتون نشون بدیم که دوزبانه بودن اصلاً چیز بدی نیست و حتی باعث میشه دانش‌آموزان دوزبانه توی بعضی از توانایی‌های ذهنی بهتر از بقیه باشن. بعد هم به چالش‌های دوزبانه بودن اشاره کنیم و بگیم چطور میشه برای اون‌ها راه حل پیدا کرد؟

ما برای این قسمت، از کتاب فوق‌العاده «زندگی پنهان ذهن»، اثر ماریانو سیگمان، استفاده کردیم. دکتر سیگمان، متخصص علوم اعصاب، توی کتاب خودش میگه که بر خلاف باور عمومی، یاد گرفتن دو زبان توی دوران کودکی، نه تنها به مغز بچه فشار نمیاره، بلکه بعضی از توانایی‌های اون رو بیشتر می‌کنه.

سیگمان توی بخشی از کتابش میگه: «تحقیقات علومِ اعصاب شناختی با قطعیت ثابت کرده است که بر خلاف باور عموم، مهم‌ترین نشانه‌های یادگیری زبان، یعنی درک اولین کلمات، پرداخت جمله‌ها و ...، در بین تک‌ زبانه‌ها و دوزبانه‌ها یکسان است.» به زبان ساده‌تر، دانش‌آموزان دوزبانه از نظر مهارت‌های زبانی، هیچ فرقی با دانش‌آموزان تک‌ زبانه ندارن.

اما برای مهارت‌های غیر زبانی، داستان جالب‌تر میشه. سیگمان نشون میده که دوزبانه‌ها میتونن راحت‌تر و سریع‌تر مغزشون رو بین کارهای مختلف جابه‌جا کنن. این مزیت فقط مخصوص کودکان دوزبانه نیست.

اگه توی بزرگسالی هم زبان دومی رو یاد بگیرین، این آپشن براتون فعال میشه.

گفتیم که این چالش‌ها هیچ ارتباطی به ذهن افراد دوزبانه نداره. بلکه بیشتر به خاطر مسائل فرهنگی و قوانین آموزشیه، که ممکنه دانش‌آموزان دوزبانه مشکلاتی توی مدرسه پیدا کنن.

تسلط زبانی نشون میده که هر فرد، چقدر توی یک زبان مهارت داره. تحقیقی توی سال 2017 نشون داد که اگه دانش‌آموزان دوزبانه، به هر دو زبان تسلط داشته باشن، مشکلی برای یادگیری ندارن. ولی اگه توی زبانی که مدرسه آموزش میده ضعیف باشن، برای فهم مطالب و صحبت کردن به مشکل میخورن.

این موضوع توی ایران می‌تونه برای دانش‌آموزان تُرک یا کرد زبان ایجاد مشکل کنه. اینکه ما برای همه دانش‌آموزان از تهران تا زاهدان، و از شهر تا روستا یک کتاب رو تدریس کنیم، می‌تونه به یادگیری بعضی افراد آسیب بزنه.

دکتر سیگمان توی کتابش میگه، کودکان دوزبانه توی مجموع دو زبان، لغات بیشتری نسبت به بقیه بلدن. اما مشکل اینه که معمولاً توی هر زبان جداگانه، دایره لغات محدودتری نسبت به دانش‌آموزان تک‌ زبانه دارن.

از اونجا که توی ایران کتاب‌ها به زبان فارسی تدریس میشن، این موضوع می‌تونه درک مطلب و مهارت نوشتن دانش‌آموزان دوزبانه رو تحت تأثیر قرار بده.

معلمان توی این شرایط، باید تلاش کنن تا دایره لغات دانش آموزان دوزبانه رو گسترش بدن و مطمئن بشن که همه اعضای کلاس به محتوای یکسانی دسترسی دارن. معلم‌ها میتونن برای آموزش لغات به دانش‌آموزان دوزبانه از روش‌های خلاقانه استفاده کنن.

مثلاً برای آموزش واژه «سیب» به یک دانش‌آموز تُرک‌زبان، میتونن عکس یک سیب رو بهش نشون بدن و بگن این «الما» است. الما توی ترکی به معنی سیبه. بعد هم بگن الما همون سیبه.

از اونجا که زبان و فرهنگ دو موضوع به هم پیوسته هستن، باید به تفاوت‌های فرهنگی دانش‌آموزان دوزبانه هم توجه بشه؛ تا بتونن خودشون رو با بقیه همسالانشون یکی بدونن و دچار احساس انزوا نشن.

دانش‌آموزان دوزبانه بعضی وقت‌ها نمی‌تونن بین هویت فرهنگی (به معنی درک شخصی هر انسان از کشور، قوم، دین و طبقه اجتماعی خود) و اهداف تحصیلی خودشون، هماهنگی برقرار کنن.

تحقیقات نشون میدن به رسمیت شناختن تفاوت‌های فرهنگی دانش‌آموزان چقدر اهمیت داره. وقتی دانش‌آموز احساس کنه توی جمع قبولش کردن، انگیزه و اشتیاق بیشتری برای مدرسه رفتن پیدا می‌کنه و این خودش به موفقیت تحصیلی اون کمک می‌کنه.

بهتره معلمان محیط کلاس رو طوری تنظیم کنن که پذیرای تفاوت‌های فردی باشه. توی چنین محیطی دانش‌آموزان باید بتونن بدون ترس صحبت کنن و تجربیات فرهنگیشون رو با بقیه به اشتراک بذارن.

دانش‌آموزان دوزبانه ممکنه به خاطر تفاوت‌های فرهنگی یا ضعف‌‌های زبانی، نتونن ارتباط خوبی با همسالانشون برقرار کنن. اینجا معلم‌ها می‌تونن کمک بزرگی کنن و مثلاً دانش‌آموزان دوزبانه و تک‌ زبانه رو توی یک گروه قرار بدن. اینطوری تعامل بیشتری بین اون‌ها شکل می‌گیره و احتمال اینکه رابطه دوستی با هم برقرار کنن، افزایش پیدا می‌کنه.

گفتیم دوزبانه بودن به این معنیه که کودک، از سنین پایین دو زبان رو یاد بگیره. هر چند توی گذشته فکر میکردن دوزبانه بودن مانع یادگیری میشه و حتی فشار اضافی به مغز میاره، اما امروزه مشخص شده که دانش‌آموزان دوزبانه هیچ مشکل ذهنی برای یادگیری ندارن.

اما همچنان چالش‌هایی توی مسیر دانش‌آموزان دوزبانه هست. ممکنه اون‌ها به زبان رسمیِ آموزش تسلط نداشته باشن یا به خاطر تفاوت‌های فرهنگی، توی جمع قبولشون نکنن. توضیح دادیم که برای همه این چالش‌ها راه حل‌هایی هست.

این راه حل‌ها رو به خصوص، معلمان باید سر کلاس پیاده کنن، تا دانش‌آموزان دوزبانه خودشون رو عضوی از گروه بدونن و پیشرفت و موفقیت تحصیلی براشون راحت‌تر بشه.