شیوه بلاغی چیست؟ | توضیح به زبان ساده + مثال

تا حالا اسم شیوه بلاغی به گوشتون خورده؟ شده تا حالا در کتاب ادبیات فارسی یا آثار ادبی که مطالعه کردین به جملاتی روبه‌رو بشین با شیوه بلاغی بیان شدن؟ این موارد می‌تونه شما رو کنجکاو کنه که در رابطه با این موضوع، بیشتر بدونین. چون دونستن این موضوع می‌تونه باعث بشه تا معنی جملات ادبی رو بهتر و دقیق‌تر درک کنین.

در کل ما دو شیوه برای بیان جملات داریم. یکی شیوه بلاغی و نوع دیگه، شیوه عادیه. در شیوه عادی، اجزای هر جمله، به ترتیب کنار هم قرار می‌گیرن و جاشون تغییر نمی‌کنه؛ اما در بیان جمله به سبک بلاغی، اجزای جمله در جای درست خودشون قرار نمی‌گیرن و نوع دیگه‌ای از جمله رو به وجود میارن.

حالا اگه می‌خواین به طور دقیق بدونین که شیوه بلاغی چیست؟ در ادامه این مقاله با ما همراه باشین تا به طور کامل برای شما این شیوه رو توضیح بدیم.

توضیح در مورد شیوه بلاغی

خیلی از شاعران و نویسندگان، برای این که بتونن اثر‌گذاری جمله یا تاکید قسمتی از جمله رو بیشتر کنن، از شیوه بلاغی در جملات خودشون استفاده می‌کنن. در این شیوه، اجزای جمله با هم جا به جا میشن و ممکنه دو یا چند تا از اجزای جمله، در جای درست خودشون قرار نگیرن. مثلا ممکنه فعل جمله، به جای این که آخر کلام بیاد، در اول جمله بیاد. برای مثال:

چیست یاران طریقت بعد از این تدبیر ما

در این بیت، "چیست" فعل جمله محسوب میشه و به جای این که در آخر جمله بیاد، در ابتدای مصراع اومده. به این صورت، نظم اصلی جملات به هم می‌خوره. البته شیوه بلاغی، فقط برای جملات ادبی به کار نمیره، بلکه خیلی از مواقع در زبان محاوره هم ما از این شیوه استفاده می‌کنیم.

آشنایی با بلاغت در زبان فارسی

بلاغت یعنی این که نویسنده یا شاعر، بتونه با کلام خودش، اثرگذاری مطلوب روی خواننده رو به وجود بیاره. بلاغت باعث میشه تا مخاطب اون کلام، بر موضوع کلام متقاعد بشه. به همین دلیل، برای اثرگذاری بیشتر، خیلی از سخنوران و نویسندگان، از بلاغت در متون خودشون استفاده می‌کنن.

شیوه بیان بلاغی را چگونه پیدا کنیم؟

ممکنه این سوال در ذهن شما شکل بگیره که چه جوری متوجه بشیم یک جمله به صورت عادی بیان شده یا بلاغی؟ برای این کار کافیه چند بار جمله رو با دقت بخونین و این مورد رو متوجه بشین که آیا تمام اجزای جمله در جای خودشون هستن یا نه. اگه همه اجزای جمله سر جای خودشون بودن، جمله به صورت عادی بیان شده؛ اما اگه اجزای جمله جا به جا شده بود، اون وقته که جمله به صورت بلاغی بیان شده.

از طرفی شما می‌تونین با کمک معنی جمله هم به این موضوع که متن مورد نظر به صورت بلاغی بیان شده یا عادی، پی ببرین. پس برای تشخیص نوع نگارش جملات، کافیه دقت زیادی داشته باشین.

مثال شیوه بلاغی

برای این که بتونین شیوه بلاغی رو خیلی راحت‌تر یاد بگیرین، در ادامه قراره چندین مثال مهم و کاربردی رو براتون بررسی کنیم تا دیگه تشخیص این شیوه براتون سخت نباشه؛ پس به مثال‌های زیر دقت کنین:

یکی پرسید از آن گم کرده فرزند

که ای روشن گهر پیر خردمند

در مصراع اول، برای رعایت وزن و قافیه، فعل جمله قبل متمم اومده. در واقع شیوه عادی این جمله میشه: یکی از آن گم کرده فرزند پرسید.

به راه بادیه رفتن به از نشستن باطل

ترتیب اصلی این جمله میشه: رفتن به راه بادیه بهتر از نشستن باطل است که شاعر برای زیبایی و تاکید بیشتر برای اهمیت تلاش و حرکت، اجزای جمله رو در جای خودشون به کار نبرده.

دوش از مسجد سوی میخانه آمد پیر ما

چیست یاران طریقت بعد از این تدبیر ما

هر دو مصراع این بیت، به صورت بلاغی بیان شدن. در مصراع اول، نهاد که "پیر ما" هست، بعد از فعل که "آمد" هست قرار گرفته. در مصراع دوم هم "تدبیر ما" که نهاده، در انتهای جمله اومده. در واقع شیوه درست و عادی این جمله به این صورت میشه: پیر ما دوش از مسجد سوی میخانه آمد. یاران طریقت بعد از این تدبیر ما چیست؟

بسی رنج بردم در این سال سی

ترتیب عادی جمله باید به این صورت باشه: من در این سی سال، بسیار رنج بردم که فردوسی برای تاکید بیشتر روی سخت بودن کار، رنج بردم که فعله رو در اول جمله آورده.

جهان را به خوبی من آراستم.

در این مصرع، "من" نهاده ولی در انتهای جمله اومده. پس شیوه بلاغی داریم که حالت عادی این جمله میشه: من جهان را به خوبی آراستم.

چندان دعا کن در نهان چندان بنال اندر شبان

کز گنبد هفت آسمان در گوش تو آید صدا

در این بیتی که مشاهده می‌کنین، به صورت شیوه بلاغی، اجزای جمله با هم جا به شدن و اگه بخوایم اجزای این جمله رو در جای درست خودشون قرار بدیم، باید بگیم: چندان در نهان دعا کن، چندان اندر شبان بنال. کز گنبد هفت آسمان در گوش تو صدا آید.

مزن بر دل زخم دیدگان تیر جفا، که هرگز کسی ز تیر جفا زنده نگردید.

شیوه بلاغی در شعر سعدی، به خوبی دیده میشه که به جای ترتیب اصولی جمله که میشه: بر دل زخم دیدگان تیر جفا مزن، زیرا هرگز کسی از تیر جفا زنده نگردید، فعل رو برای تاکید بیشتر، در اول جمله آورده.

پی دی اف نمونه مثال شیوه بلاغی

برای این که خیلی بهتر این نوع جملات رو یاد بگیرین، بهتره که مثال‌های بیشتری رو بررسی کنین. به همین دلیل ما در این قسمت برای شما، یک PDF از نمونه سوال شیوه بلاغی قرار دادیم تا بتونین با مثال‌های بیشتری از این درس آشنا بشین و در آینده، به خوبی جملات عادی و بلاغی رو از هم تشخیص بدین.

تبدیل شیوه بلاغی به عادی

برای این که بتونین جمله بلاغی رو به حالت عادی برگردونین، باید اجزای جمله رو به ترتیب طبیعی و دستوری خودشون بنویسین. به همین دلیل باید با ترتیب عادی جملات در دستور زبان فارسی آشنا باشین. برای مثال در جملات خبری، اجزای جمله به صورت فاعل + مفعول + فاعل هست. از طرفی در جملات امری یا پرسشی، باید فعل + فاعل + مفعول باشه.

سخن پایانی

با مطالعه این مقاله، متوجه شدیم که جملات به دو شیوه بیان میشن. اولین شیوه، حالت عادیه که هر جزء از جمله، در جای درست خودش قرار می‌گیره. دومین حالت، شیوه بلاغی هست که برای تاثیرگذاری و تاکید بیشتر، اجزای جمله به ترتیب اصولی خودشون قرار نمی‌گیرن و ما شاهد جا به جایی هر جزء فعل خواهیم بود. شما با بررسی چند نمونه شیوه بلاغی، می تونین به راحتی این نوع دستور زبان رو در هر جمله‌ای تشخیص بدین.

همچنین اگه نیاز به اطلاعات دیگه در مورد باقی مباحث فارسی داشتین، مثل انواع زمان‌های فعل در دستور زبان فارسی، نهاد و گزاره، مضاف و مضاف الیه، شیوه بلاغی، فعل اسنادی، آرایه اشتقاق، حذف به قرینه لفظی و معنایی، واج آرایی و انواع قید فارسی، می‌تونین به مقاله مربوط به هر کدوم در وبلاگ پرش مراجعه کنین.

اگر هم سوالی داشتین که نتونستین جوابش رو توی مقالات پیدا کنین، حتما در بخش نظرات با ما در میون بذارین.😊🙏🏻