جعبه لایتنر چیست؟

آیا برای شما هم پیش اومده که سر جلسه امتحان همه مطالب درسی که امتحان دارین رو یادتون بیاد به جز همون قسمتی که جواب سوال بوده؟! این یکی از تلخ‌ترین خاطراتیه که هر دانش‌آموز می‌تونه از دوران مدرسه خودش داشته باشه.

اما فکر می‌کنین این اتفاق به خاطر روش اشتباه یادگیریه یا به خاطر مرور نکردن؟ برای این که بتونین از دست همچین مشکلاتی خلاص بشین، نیازه که مهارت‌های خاصی رو آموزش ببینین؛ برای مثال یاد گرفتن نحوه استفاده کردن از جعبه لایتنر می‌تونه تا حدود زیادی این مشکل رو حل کنه. اما برای این که بدونین جعبه لایتنر چیست و چطور باید از اون استفاده کنین، در ادامه این مقاله با ما همراه باشین.

البته اگه درگیر روزمرگی‌هاتون هستین و فرصت نمی‌کنین این مقاله رو به طور کامل بخونین، پادکست جعبه لایتنر رو گوش کنین و همراه رادیو پادکست پرش باشین❤🎧🔊

آموزش صفر تا صد ساخت جعبه لایتنر

حافظه انسان مثل یک کتابخونه بزرگه که میلیون‌ها کتاب رو در خودش جای داده. اما اگه این کتاب‌ها در جای مناسب و درستی قرار نگیرن، در بین قفسه‌ها گم میشن و پیدا کردن اون‌ها از بین میلیون‌ها کتاب دیگه غیرممکن میشه!

شما نقش همون مسئول کتابخونه رو به عهده دارین که باید هر کتاب رو در جای مناسب خودش قرار بده؛ به عبارت دیگه باید اطلاعات و داده‌ها رو از حافظه کوتاه مدتتون به حافظه بلندمدت منتقل کنین. استفاده از جعبه لایتنر به شما کمک می‌کنه تا بتونین این کار رو در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام بدین.

اگه اسم جعبه لایتنر به گوشتون خورده باشه، حتما سوالات بسیار زیادی براتون پیش اومده، مثل جعبه لایتنر چیست؟ چرا باید از اون استفاده کنیم؟ بارها پیش اومده که سر امتحان یا پرسش‌های کلاسی جواب سوال رو یادتون نمیاد، ولی به محض این که معلم اولین کلمه از جواب رو به زبون بیاره، همه چیز در ذهن شما هم زنده بشه!

این مسئله نشون میده که فرآیند یادگیری شما کامل و درست انجام شده، ولی این اطلاعات به حافظه بلندمدت شما منتقل نشدن. جعبه لایتنر، یکی از انواع سبک یادگیری در دانش‌آموزهاست که به شما در به خاطر سپاری مطالب کمک می‌کنه. برای این که بتونین مطالب درسی رو به درستی در ذهن خودتون تثبیت کنین، لازمه که نحوه پیاده‌سازی این روش رو آموزش ببینین.

البته باید دقت داشته باشین که استفاده از این جعبه خارق‌العاده بدون داشتن یک برنامه‌ریزی درسی اصولی و قابل اجرا فایده‌ای نداره و توصیه میشه حتما قبل از استفاده از جعبه لایتنر، یک برنامه درسی اصولی و هدفمند برای خودتون طراحی کنین.

جعبه لایتنر چیست و نحوه استفاده از اون چجوریه؟

جعبه لایتنر، یکی از بهترین روش‌ها برای به خاطر سپردن مطالب و انتقال اون‌ها در کوتاه‌ترین زمان ممکن به حافظه بلند‌مدته. همون‌طور که گفتیم مفاهیم درسی به جز یادگیری، نیاز به مرور و حفظ کردن هم دارن. حالا چطور باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با کم‌ترین تعداد مرور، بیشترین بازدهی رو داشته باشیم؟ استفاده از روش لایتنر برای درس خوندن این امکان رو برای دانش‌آموزان ایجاد می‌کنه.

این سیستم مرور و تکرار، توسط دانشمند اتریشی به نام سباستین لایتنر و بر اساس قاعده منحنی فراموشی ابینگ هاوس طراحی و ساخته شده. در واقع جعبه لایتنر یک ابزار یادگیری قویه که با استفاده از فلش کارت و زمانبندی درست برای مرور و دوره، کمک زیادی به حافظه شما برای به خاطر سپردن مطالب درسی می‌کنه.

نتایج تحقیقات این مسئله رو ثابت می‌کنه که باید مطالب در فواصل زمانی مشخص مرور بشن تا فرد با مشکل فراموشی اون مطالب رو به رو نشه. نکته مهمی که حتماً باید بدونین اینه که جعبه لایتنر فقط برای یادگیری لغات درسی استفاده نمیشه. این روش برای انتقال هر نوع داده‌ای به حافظه بلندمدت کاربرد داره؛ پس برای همه موضوعات درسی می‌تونین از اون‌ها استفاده کنین.

مزایای استفاده از جعبه لایتنر برای درس خوندن

از مزایای مهم استفاده از جعبه لایتنر، مرور و تکرار منظم مباحثیه که امکان فراموشی اون‌ها زیاده؛ برای مثال لغات، فرمول‌ها، مفاهیم و اصطلاحات از مواردی هستن که یادگیری اون‌ها با جعبه لایتنر خیلی ساده‌ست. البته همون‌طور که گفتیم تمام موارد درسی با این روش قابل مطالعه و مرور هستن.

دومین مزیت این جعبه اینه که بعد از مدت کوتاهی مطالب از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند‌مدت انتقال پیدا می‌کنن و مشکل فراموشی دیر‌تر اتفاق می‌افته. تا این قسمت چندین بار اسم فراموشی رو آوردیم؛ اما این فرآیند چطوری اتفاق می‌افته؟

فراموشی چیست؟

فراموشی پدیده‌ایه که تقریبا هر روز و برای همه ما اتفاق می‌افته. این پدیده اونقدر شایعه که ما معمولاً برای یادآوری اطلاعات مهم به روش‌های مختلفی پناه می‌بریم. روش‌هایی مثل استفاده از دفترچه یادداشت فعالیت‌های روزانه، چک‌لیست کار‌ها، گزارش‌نویسی، استفاده از ابزارهای الکترونیکی تنظیم برنامه یا حتی گره زدن نخ به دور انگشت!😁

زمانی که با عجله دنبال دسته کلید خودتون می‌گردین، ممکنه این طوری به نظر برسه که اطلاعات در مورد این که اون رو آخرین بار کجا گذاشتین به طور کلی از حافظه شما پاک شده؛ اما فراموشی عموما به این معنی نیست که اطلاعات واقعا از حافظه شما پاک شده! فقط ممکنه دسترسی به این اطلاعات توی اون لحظه به هر دلیلی مختل شده باشه.

حافظه بلند مدت و کوتاه مدت

حافظه کوتاه مدت شاید ظرفیت محدودی داره ولی در پردازش اطلاعات سریع عمل می‌‌کنه؛ این بخش از حافظه تنها اون چیزی رو که لازمه، بعد از تجزیه و تحلیل، به سرعت به حافظه بلند مدت منتقل می‌کنه. در مقابل حافظه بلندمدت گرچه سرعت عمل کمتری داره، اما با ظرفیت نامحدودش این سرعت کم رو جبران می‌کنه. اطلاعات ثبت شده توی حافظه بلندمدت ماندگاری خیلی طولانی‌تری دارن و این مهم‌ترین مزیت این بخش از حافظه‌ست.

پس چیزی که امروز یاد می‌گیریم، به خاطر این که در حافظه کوتاه مدت ما قرار می‌گیره بدون مرور فراموش میشه. اگه این آموخته‌ها برای شما مهمه پس باید اون‌ها رو با بهترین روش درس خوندن نابغه‌ها به حافظه بلندمدتتون منتقل کنین؛ یکی از این روش‌ها همون جعبه لایتنره که ساختن اون رو به شما آموزش می‌دیم.

روش‌های تقویت حافظه بلند مدت

اگه مرتبا کلیدهاتون رو جا می‌ذارین، همش حس می‌کنین یک کاری رو فراموش کردین یا در امتحانات نمی‌تونین جواب سوالات رو به خاطر بیارین، باید به این فکر کنین که چجوری حافظه خودتون رو بهبود بدین. خوشبختانه، کارهای زیادی وجود داره که می‌تونین برای افزایش قدرت حافظه انجام بدین.

قطعا استفاده از سیستم‌های یادآوری مثل ساعت هشدار، تقویم یا لیست کارهای مهم می‌تونه پیشنهاد خوبی باشه. اما برای اطلاعاتی که باید در حافظه بلند مدت ثبت بشه چه پیشنهادی دارین؟ به جز جعبه لایتنر، راه‌هایی وجود داره که به گسترش و تقویت حافظه بلند مدت کمک می‌کنه که در مقاله زیر اون‌ها رو بررسی می‌کنیم.

جعبه لایتنر در منابع علمی معتبر

تحقیقات علمی ثابت کردن که استفاده از جعبه لایتنر مخصوصاً برای یادگیری واژگان و مفاهیم درسی خیلی مؤثره. در جعبه لایتنر کارت‌هایی که درست جواب دادین دیرتر مرور میشن و کارت‌هایی که اشتباه جواب دادین زودتر. استفاده منظم از جعبه لایتنر حافظه‌ بلند مدت رو تقویت و یادگیری رو راحت‌تر می‌کنه.

قاعده منحنی فراموشی ابینگ هاوس (منحنی فراموشی لایتنر)

هرمان ابینگ هاوس یکی از نخستین کسانی بود که به طور علمی در مورد فراموشی مطالعه کرد. برای این کار قدرت حافظه رو در بازه‌های زمانی مختلف، از 20 دقیقه تا 31 روز آزمایش کرد. در سال 1885 یافته‌هاش رو توی کتاب «حافظه: نوشته‌ای در روان شناختی تجربی» منتشر کرد.

نتایج آزمایش هرمان که در یک منحنی به نام منحنی فراموشی ابینگ هاوس رسم شده، رابطه بین فراموشی و زمان رو نشون میده و این نمودار رو می‌تونیم اینجوری توصیف کنیم:

اگه انسان یک مطلب رو به خوبی یاد بگیره، بعد از 24 تا 48 ساعت تقریباً نصف اون رو فراموش می‌کنه و بعد از حدود یک ماه 80 درصد اون موضوع از ذهن فرد پاک میشه! این مسئله نشون میده 80 درصد اون توی حافظه کوتاه مدت و 20 درصد اون در حافظه بلند مدت قرار گرفته.

جعبه یادگیری لایتنر مراحل یادگیری رو طوری طی می‌کنه که با کمترین و مناسب‌ترین تکرار در قسمت اوج منحنی فراموشی، مطالب به حافظه بلند مدت منتقل بشن.

پاداش فوری اسکینر

بوریس فردریک اسکینر با آزمایش‌هایی علمی نشون داد «هر وقت به یک رفتار بلافاصله و به صورت آنی پاداشی داده بشه، اون رفتار تکرار میشه.» پس هر بار که شما به معنای لغت پرسیده شده درست پاسخ بدین، احساس رضایتی که بلافاصله ایجاد میشه شما رو به ادامه این کار تشویق می‌کنه.

در این شرایط تمرکز شما روی کار افزایش پیدا می‌کنه و به موضوع علاقه‌مند میشین. این موارد همون عواملی هستن که باعث ارتقای بازده یادگیری توی دانش‌آموزان میشه.

اتاق شرطی‌سازی (جعبه اسکینر)

بیشتر آزمایشات اولیه فردریک اسکینر با تکیه بر یک اتاق کوچک که اسم خودش رو روی اون گذاشته بود شروع می‌شد. این اتاق دارای کف سیمی مشبک، یک چراغ، یک اهرم و یک ظرف غذاست و جوری طراحی شده که حیوان داخل اون با فشردن اهرم به غذا می‌رسه. ساخت جعبه لایتنر هم دقیقا از همین ایده الهام گرفته.

چگونه جعبه لایتنر بسازیم؟

برای اینکه بدونین طرز درست كردن جعبه لایتنر چطوریه، بهتره بدونین که این جعبه 30 سانتی متر طول داره و ارتفاع و عرض اون بسته به اندازه‌ کارت‌های یادگیری متغیره. می‌تونین اندازه این کارت‌ها رو بر اساس سلیقه خودتون تعیین کنین؛ اما به‌طور کلی کارت‌هایی با اندازه 7×5 سانتی‌متر برای این کار مناسب هستن.

پس با این فرض که اندازه کارت‌ها 7×5 باشه، ابعاد جعبه 6×5×30 سانتی‌متره. ارتفاع جعبه 6 سانتی‌متر انتخاب شده تا حدود یک سانتی‌متر از سر کارت‌ها از جعبه بیرون بزنه. اینجوری جابجایی کارت‌ها آسون‌تر میشه .بعد از ساخت جعبه با ابعاد گفته شده، باید اون رو به 5 خونه بخش‌بندی کنیم. اندازه هر کدوم از این پنج بخش، به ترتیب از خونه‌ اول تا خونه‌ پنجم 1، 2، 5، 8 و 14 سانتی‌متره.

ساختار جعبه لایتنر جوریه که 5 تا خونه داره و هر کدوم از خونه‌ها دو برابر خونه قبل از خودشه. جوری که خونه شماره یک، ۱ واحد، خونه شماره دو، ۲ واحد، خونه شماره سه، ۴ واحد، خونه شماره چهار، ۸ واحد و خونه شماره پنج، ۱۶ واحده.
می‌تونین این جعبه رو با استفاده از چوب، مقوای جعبه شیرینی، شیشه یا هر چیز دیگه‌ای که دوست دارین بسازین. بعد از ساخت جعبه لایتنر و اندازه‌های کارت‌ها باید سراغ نحوه استفاده از اون بریم.

نحوه استفاده از جعبه لایتنر

بعد از دونستن آموزش ساخت جعبه لایتنر، حالا روش استفاده از جعبه لایتنر بر اساس روزهای مختلف رو بررسی می‌کنیم:

روز اول

بعد از تهیه یا ساخت جعبه لاینتر، برای شروع کار مطلب مورد مطالعه رو تعیین کنین. به‌ عنوان مثال برای حفظ چندین لغت زبان انگلیسی تعدادی فلش کارت تهیه کنین، روی یک سمت برگه لغت مدنظر و سمت دیگه معنی اون رو بنویسین.

از رنگ‌های متضاد برای بهتر موندن مطلب توی ذهنتون استفاده کنین. بقیه‌ کارت‌ها رو هم به همین ترتیب آماده کنین. یک دور کارت‌ها رو مرور کنین تا لغات در ذهنتون بمونه، بعد اون‌ها رو توی خونه اول بذارین. آخر سر هم جعبه رو بذارین کنار.

روز دوم

دوباره سراغ جعبه لایتنر برین و کارت‌ها رو از خونه‌ اول یکی یکی بخونین. اگه معنی لغت نوشته شده روی پشت برگه رو بلد بودین، اون رو به خونه دوم منتقل کنین. اگه نتونستین اون رو به خاطر بیارین، برگه رو به خونه اول برگردونین.

مثل روز اول، تعدادی لغت رو در برگه بنویسین و جایگزین لغات منتقل شده به خونه دوم در قسمت اول کنین. با این حال شما در ردیف اول جعبه لاینتر مجموعه‌ای از برگه‌هایی که بلد نبودین و برگه‌های جدید که اضافه کردین رو دارین. توجه داشته باشین: اینکه کارت‌های گفته شده توی خونه اول با هم قاطی بشن مهم نیست. فراموش نکنین یک برگه رنگی بلندتر از برگه لغت جلوی برگه‌های خونه دوم قرار بدین.

روز سوم

به یاد داشته باشین همیشه خونه‌ای که ظرفیتش تکمیل شده رو برای شروع خوندن انتخاب کنین. از اونجایی که خونه شماره دوم 2 ظرفیت داره و قسمت جدا شده با کاغذ رنگی خالیه، پس باید به سراغ خونه تک ظرفیتی اول بریم. کارت‌های خونه اول رو بردارین و بخونین. اگه بلد بودین، در خونه دوم بعد از برگه رنگی بذارین. اگه بلد نبودین، دوباره اون‌ها رو به خونه اول برگردونین.

روز چهارم

با این روال وارد روز چهارم از یادگیری با جعبه لاینتر میشین؛ حالا خونه دوم هم با ظرفیت تکمیل شده رو به روی شماست. پس کار مرور و یادگیری رو با خونه دوم شروع کنین. توجه داشته باشین همیشه برای برداشتن برگه از هر خونه تکمیل شده، از برگه‌های جلوی آخرین برگه رنگی شروع کنین.

دوباره مثل مراحل قبلی لغت روی برگه رو بخونین؛ اگه معنی اون رو بلد بودین کارت رو توی خونه سوم قرار بدین، در غیر این صورت اون برگه رو به خونه اول برگردونین. نکته قابل توجه در این قسمت اینه که کاغذ رنگی درون خونه دوم رو بردارین و پشت برگه‌هایی که الان پشت کاغذ رنگی بودن، بذارین. با این کار برگه‌های گروه اول برای مطالعه روز بعد در اولویت قرار می‌گیرن.

بعد از انجام این مرحله سراغ خونه اول که ظرفیتش تکمیل شده برین. طبق روال کارت لغت رو بخونین. اگه ترجمه رو بلد بودین، کارت رو در خونه دوم پشت برگه رنگی قرار بدین. اگه هم بلد نبودین اون رو دوباره به خونه اول برگردونین.

روز پنجم

طبق مراحل قبلی عمل کنین و بعد کم کم می‌بینین که توی روز پنجم، خونه سوم داره تکمیل میشه. در ادامه به همین شکل خونه‌های چهارم و پنجم محل قرار گرفتن لغات مرور شده و یاد گرفته شده میشن.

یعنی اگه به صورت مداوم مشغول یادگیری مطالب با این تکنیک باشین، سی روز طول می‌کشه تا هر پنج قسمت جعبه لایتنر تکمیل بشه. آخر سر برگه‌هایی رو که لغت درونش رو بلد بودین از جعبه خارج و درون پاکت بذارین.

این لغات رو 100% بلدین و لغاتی که همچنان نتونستین اون‌ها رو یاد بگیرین، برای ماه بعد داخل خونه شماره یک به عنوان لغات جدید قرار بدین. با این کار می‌تونین اون‌ها رو هم یاد بگیرین و دیگه مشکلی در لغات که باقی موندن نداشته باشین.

چرا جعبه لایتنر؟

جعبه لایتنر که توی آلمانی به اون Lernkartei میگن توی سال 1970 طراحی شد که به عنوان یکی از بهترین ابزارهای یادگیری شناخته شد و درس‌هایی مثل عربی و انگلیسی رو که اگه چند روز نخونین، از حافظه شما کمرنگ میشن، بهتره با استفاده از جعبه لایتنر توی ذهن‌تون تثبیت کنین.

برای این که بتونین اطلاعات رو به درستی در حافظه‌تون ثبت کنین، نیازه که از مرورهای به موقع و درست استفاده کنین. بعد از دونستن آموزش ساخت جعبه لایتنر، استفاده از جعبه لایتنر به شما کمک می‌کنه به جای 20 درصد مطالب، 80 درصد اون‌ها رو توی حافظه بلندمدت خودتون ذخیره کنین.

با تمرین و تکرار، استفاده از جعبه لایتنر برای شما راحت‌تر میشه. پیشنهاد می‌کنیم در دوران کنکور هم از این روش کمک بگیرین. اگه برای به‌ خاطر سپردن مباحث درسی مختلف به کمک نیاز دارین، بهتره با مشاوران تحصیلی گروه آموزشی پرش صحبت کنین.

برای این کار شماره تماس خودتون رو در کادر «ارتباط با ما» وارد کنین تا مشاوران تحصیلی پرش با شما تماس بگیرن.

جمع‌بندی

در این مقاله شما با آموزش ساخت جعبه لایتنر آشنا شدین و می‌تونین به آسونی در منزل، این جعبه شگفت‌انگیز رو بسازین و استفاده کنین. با در نظر گرفتن مشغله‌ها و افکار زیادی که این روزها دارین، برای اینکه هدفتون رو گم نکنین، برای درس خوندن و مطالعه به خصوص در روزهای کنکور استفاده از جعبه لایتنر مسئله بسیار مهمیه و همچنین برای کمک به جمع‌بندی‌های روزهای پایانی و یادآوری درس‌های گذشته بسیار کمک کننده‌ست.

"اگه در ساخت جعبه لایتنر برای درس خوندن خودتون دچار مشکل شدین یا سوالی براتون پیش اومد می‌تونین در قسمت نظرات، سوالات خودتون رو بپرسین! یا با وارد کردن شماره تلفن خودتون در قسمت ارتباط با ما، منتظر تماس مشاوران ما باشین🎯📚"