جدول تناوبی چیست؟

مندلیف، شیمی‌دان معروف روس، وقتی عناصر رو به ترتیب افزایش عدد اتمی مرتب کرد، قانون تناوب رو کشف کرد و با استفاده از همین قانون، جدول تناوبی عناصر رو طراحی کرد.

یکی از ساده‌ترین و سریع‌ترین راه‌ها برای به دست آوردن یک تصویر کلی از خواص هر عنصر، نگاه کردن به جدول و پیدا کردن جایگاه اونه. جایگاه هر عنصر در جدول، اطلاعات خیلی زیادی به دانش‌آموزان میده و برای حل کردن سوال‌ها و مقایسه بین عناصر، یک ابزار خیلی ضروری محسوب میشه. اما خب این ابزار کاربردی معمولا سر جلسه امتحان همراهتون نیست؛ پس باید حفظش کنین!

با توجه به این که شما دانش‌آموز پایه دهم هستین و فاصله زیادی با کنکور سراسری ندارین، خیلی مهمه که جزئیات جدول تناوبی رو خوب به ذهنتون بسپرین. البته یادتون باشه شیمی درس مهمیه و نباید فقط حفظ کرد؛ باید خط به خطش رو دقیق بخونین و کلی تست حل کنین تا درصد شیمی کنکورتون بالا بره.

درسته که لازم نیست همه عناصر رو حفظ کنین و ممکنه خیلی از عناصر برای حل کردن سوالات شیمی به کارتون نیاد، اما ظاهر شلوغ و پیچیده جدول ممکنه شما رو بترسونه. ولی نگران نباشین! حفظ کردن جدول شاید اولش سخت به نظر بیاد ولی راه‌های زیادی وجود داره که حفظ کردن ترتیب عناصر رو براتون راحت‌تر و حتی جذاب‌تر می‌کنه.

پس تا آخر این مقاله با ما همراه باشین تا شما رو با تکنیک‌ها و روش‌هایی آشنا کنیم که کمکتون می‌کنه تا حفظ کردن جدول تناوبی دیگه یک غول بزرگ نباشه.

درک درست جدول تناوبی

عنصرهای جدول تناوبی رو می‌تونی نبا روش‌های زیادی حفظ کنین، اما قبل از به‌ کارگیری هر کدوم لازمه تا درک درستی از چیستی و چرایی جدول داشته باشین. مفاهیم پایه‌ای مثل ساختار درون اتمی، عدد اتمی، اثر افزایش عدد اتمی و الکترون‌های هر اتم و لایه‌های الکترونی رو دوره کرده و هر جایی که مشکل دارین رو برای خودتون رفع کنین. اینجوری یادگیری براتون لذت‌بخش‌تر هم میشه.

وقتی مطمئن شدین که مفاهیم پایه رو درست و اصولی یاد گرفتین، وقت حفظ کردن عناصره. در این قسمت با چند روش هوشمندانه آشنا میشین که خیلی کمکتون می‌کنن.

رمزها، حروف اختصاری و جملات بامزه

حفظ کردن عناصر جدول‌ تناوبی با تکرار کردن اسمشون پشت سر هم اولین چیزیه که به ذهن می‌رسه اما اثر زیادی نداره. وقتی چند کلمه رو برای مغزتون ردیف می‌کنین و مغز هیچ معنی‌ای توشون پیدا نمی‌کنه، احتمال این که در مواقعی مورد نیاز به یادشون بیارین خیلی کمه.

ارتباط دادن داده‌ها با چیزهای ملموس و در دسترس کار مغز رو راحت می‌کنه. جمله‌های معنی‌دار معمول در روزمره، جملاتی با معنی غریب اما خنده‌دار یا شعر و جملات آهنگین، خیلی راحت‌تر از اسامی عنصرها پشت سر هم توی حافظه می‌مونن.

در طول سال‌ها، دانش‌آموزها و معلمان جملات بامزه‌ای برای هر گروه جدول تناوبی و دسته‌بندی‌های دیگه ساختن که می‌تونین حفظشون کنین. برای نمونه:

گروه اول (H,Li,Na,K,Rb,Cs,Fr): 

گروه دوم (Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Ra):

گروه سوم (B, Al, Ga, In, Tl):

گروه چهارم (C, Si, Ge, Sn, Pb):

گروه پنجم (N, P, As, Sb, Bi):

گروه ششم (O, S, Se, Te, Po): 

گروه هفتم (F, Cl, Br, I, At):

گروه هشتم (He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn):

نافلزات (فسفر، کربن، سلنیم، کلر، ید، فلوئور، اکسیژن، نیتروژن، برم، هیدروژن، استاتین)

شبه‌فلزات (SB, B, Si, Ge, As):

فلزات واسطه (Sc, Ti, V, Cr, Mn, Fe, Co, Ni, Cu, Zn):

اما این موارد فقط چند مثال هستن. بهترین جمله‌ای که می‌تونین پیدا کنین، جمله‌ایه که خودتون یا با کمک دوستاتون ساختین. از شوخی‌های درونیتون استفاده کنین، از شخصیت‌ها یا تیم‌های موردعلاقه‌اتون. هر چی ارتباط جمله‌ها با مسائل شخصی قوی‌تر باشه زودتر حفظشون می‌کنین.

اما حواستون باشه که این جملات به تنهایی و بدون تمرین ممکنه گمراهتون کنن. سرواژه‌های عنصرها خیلی شبیه به همه و امکان جا به جاییشون زیاده. مثلا بریلیوم، برم، باریم و بور همه با B شروع میشن و امکان اشتباه کردنشون زیاده. پس تکرار و تمرین داشته باشین.

تمرین، تمرین و تمرین

حفظ کردن جدول تناوبی با استفاده از جملات آهنگین و خنده‌دار خیلی راحت‌تره اما امکان اشتباه کردن هم وجود داره. بعد از حفظ کردن جمله‌ها وقتشه تا با تمرین ارتباط بین جمله‌ها و جدول تناوبی در ذهنت رو قوی‌تر کنی.

جدول تناوبی با خونه‌های سفید رو بردار، عنصرهایی رو مشخص کن که تا الان حفظ کردی. شروع به پر کردن جدول کن. اگه شک کردی یا مطمئن نیستی ایرادی نداره اما تا وقتی که همه خونه‌ها رو پر نکردی به جدول اصلی نگاه نکن.

وقتی کارت تموم شد، چیزی که نوشتی رو دوره کن و همه خونه‌هایی که اشتباه نوشتی رو پیدا کن. هر چند روز یک بار این کار رو تکرار کن و تمرکز بیشتری روی اشتباهاتی بذار که بیشتر تکرار میشن.

جدول تناوبی رو جلوی چشمت نگه‌دار. یه پوستر ازش روی میز یا دیوار اتاق بچسبون یا عکسش رو تصویر زمینه گوشیت کن. یه نسخه کوچیک از جدول تناوبی هم داشته باش و هر زمانی که فرصت داشتی، مثل زمان رفت و آمد، زنگ‌های تفریح یا قبل از خواب مرورش کن.

همچنین، اگه می‌خوای این درس رو خیلی راحت و به دور از هیاهوی مدرسه یاد بگیری، می‌تونی از بسته معلم خصوصی شیمی دهم استفاده کنی. این بسته بهت کمک می‌کنه که توی هر ساعتی از شبانه روز به آموزش این درس دسترسی داشته باشی و بارها مطالب این درس رو مرور کنی و از درس خوندن با جدیدترین متدهای آموزشی لذت ببری.

فلش‌کارت بساز

استفاده از فلش‌کارت‌ها یکی از روش‌های حفظ کردن ثابت شده‎‌است. این روش برای حفظ کردن اطلاعاتی که خیلی راحت از ذهن پاک میشن بیشترین کارایی رو داره. تهیه فلش‌کارت و استفاده فیزیکی، تعامل ذهن با اطلاعات رو زیاد می‌کنه و تکرار و تمرین رو جذاب‌تر و موثرتر می‌کنه.

خیلی بهتره که فلش‌کارت‌ها رو خودت بسازی. چون ذهن در حین ساخت فلش‌کارت، خیلی بیشتر با جدول تناوبی روبه‌رو می‌شه تا زمانی که فقط از روی فلش‌کارت‌های آماده تکرار کنی.

اینطوری امکان شخصی‌سازی فلش‌کارت‌ها با سلیقه خودت رو هم داری و می‌تونی از رنگ‌ها و تصاویری استفاده کنی که حفظ کردن رو برات راحت‌تر می‌کنه.

سخن پایانی

حفظ کردن عناصر جدول مندلیف، برای حل خیلی از مسائل شیمی یه ضرورته. تسلط کامل روی جایگاه هر عنصر و خواصش باعث می‌شه تا خیلی راحت‌تر به جواب مسئله برسی. اما نباید از روش‌های حل مسئله غافل شی. حفظ کردن ترتیب عناصر بدون درک درست مفاهیم آرایش درون اتمی هم چندان به دردت نمی‌خوره.

بعد از حفظ عناصر با تمرین فراوان، قدم بعدی یادگرفتن روش‌های تحلیل جدول تناوبی و حل مسائله. بسته معلم خصوصی شیمی دهم و کلاس‌های آنلاین پرش در این مسیر باهات همراهه. کافیه شماره‌ات رو توی باکس شماره وارد کنی تا کارشناس‌های ما بیشتر راهنماییت کنن.

اگه دوست داری مباحث مهم دیگه این درس مثل موازنه شیمیایی رو یاد بگیری، می‌تونی به مقاله "موازنه شیمیایی چیست؟" مراجعه کنی.