برای خیلی از پدر و مادرها پیش اومده که حس کردن فرزندشون در زمان درس خوندن، برای این که بتونه یک متن ساده رو بخونه، کلی مِن و مِن کرده و در آخر هم نتونسته به درستی کلمات رو بخونه. با وجود این مشکل، دانش‌آموز نمی‌تونه معنی متن رو متوجه بشه، کلمات رو جا میندازه و لغات رو به اشتباه تلفظ می‌کنه.
در واقع این مشکل، اختلال خواندن یا همون دیسلکسیا (Dyslexia) نام داره و اختلالی شایع در بین دانش‌آموزهاست که برخلاف اعتقاد خیلی از افراد، اصلا ربطی به هوش فرزند شما نداره؛ ولی باید توجه داشته باشین که می‌تونه اعتماد به نفسش رو پایین بیاره و باعث بشه دائم به این فکر کنه از همکلاسی‌های خودش ضعیف‌تره.
حالا سوال اصلی والدین اینه که آیا راهی برای درمان اختلال خواندن در دانش آموزان ابتدایی وجود داره؟ باید بگیم که بله؛ اگه شما زود متوجه این موضوع بشین، می‌تونین از طریق راهکارهایی که برای درمان اختلالات خواندن وجود داره، این مشکل رو از بین ببرین. البته برای برطرف شدن این موضوع، لازمه که صبوری به خرج بدین تا شرایط کم کم بهتر بشه.
در این مقاله قراره با هم بیشتر درباره اختلال خواندن در کودکان بدونیم، نشونه‌هاش رو بشناسیم و با روش‌هایی آشنا بشیم که می‌تونن در مسیر درمان خیلی کمک‌مون کنن. اگه دنبال یک راهنمای ساده، کاربردی و امیدوارکننده هستین، تا آخر این مطلب با ما همراه باشین.
اختلال خواندن چیست؟
اختلال خواندن که بهش دیسلکسیا هم میگن، یکی از علل درس نخواندن کودکان و نوعی اختلال یادگیریه. تقریبا از هر 100 کودک، 5 نفر به این اختلال دچار هستن. این اختلال یادگیری به دلیل این که زیاد در کودکان دیده میشه، در بین مردم شناخته شده‌تره. البته باید توجه داشته باشین که اختلالات یادگیری بیماری نیست و ربطی به هوش یا میزان تلاش کودک نداره.
این اختلال باعث میشه تا کودک در خوندن، تشخیص کلمات و درک متون دچار مشکل بشه. دیسلکسیا (Dyslexia) در واقع به نحوه پردازش زبان در مغز ربط داره و بچه‌هایی که دچار این اختلال هستن، معمولاً برای یادگیری مهارت‌های پایه‌ای مثل خواندن و نوشتن، نیاز به حمایت و آموزش‌های خاص دارن.
انواع اختلال خواندن
اختلال خواندن در کودکان، انواع مختلفی داره و میزان بروزش هم در افراد متفاوته؛ مثلا بعضی از افراد در صداکشی مشکل دارن و بعضی در یادگیری اسم حروف دچار مشکل میشن. به همین دلیل، راه‌های مختلفی هم برای درمان این مشکل وجود داره. اول بهتره با انواع اختلال خواندن آشنا بشین تا بتونین بهترین روش درمان رو پیدا کنین.
اختلال در پردازش صداها (دیسلکسی فونولوژیک): در این نوع اختلال، کودک در تشخیص، تفکیک و ترکیب صداهای حروف مشکل داره؛ مثلا ممکنه متوجه نشه که کلمه دریا از چه صداهایی تشکیل شده.
اختلال در پردازش دیداری (دیسلکسی دیداری): ذهن کودک در این اختلال نمی‌تونه به درستی شکل حروف یا ترتیبشون رو پردازش کنه؛ در نتیجه کودک ممکنه حروف رو برعکس بخونه یا ترتیب کلمات رو جا به جا کنه.
دیسلکسی سطحی (مشکل در کلمات بی‌قاعده): کودک با داشتن این مشکل، نمی‌تونه کلمات نامنظم یا استثنایی که از قوانین معمول صداکشی پیروی نمی‌کنن رو بخونه. معمولا در این موقعیت فقط کلماتی رو می‌تونه بخونه که صداکشی‌شون رو بلده.
دیسلکسی ترکیبی (ترکیب چند نوع مشکل): در این حالت، کودک هم در پردازش صداها و هم در درک دیداری مشکل داره؛ یعنی هم صداکشی براش سخته، هم در تشخیص و به‌خاطر سپردن شکل کلمات دچار مشکل میشه.
دلایل ایجاد اختلال خواندن در کودکان
اختلالات یادگیری، مثل اختلال خواندن، معمولاً از همون سال‌های اول زندگی یعنی از نوزادی تا زمان شروع مدرسه خودشون رو نشون میدن. اگه والدین زود متوجه این موضوع شده و پیگیر درمان بشن، احتمال بهبود خیلی بیشتره و روند یادگیری کودک هم راحت‌تر پیش میره.
با توجه به تحقیقات و تصویربرداری‌هایی که از مغز افراد مبتلا به اختلال یادگیری انجام شده، پزشکان به این مورد دست پیدا کردن که دلیل این مشکل اینه که در نیمکره چپ مغز، جایی که مسئول پردازش زبان و خواندنه، یک‌سری تفاوت‌های ساختاری با افراد دیگه وجود داره؛ مثلاً بعضی از قسمت‌های مغز عملکرد کندتری دارن یا تعداد سلول‌های عصبی در اون ناحیه کمتر از حد معموله.
البته خیلی از مواقع، این سوال پرسیده میشه که آیا این اختلال ارثیه؟ باید بگیم که بله؛ ژنتیک می‌تونه در ایجاد این مشکل نقش داشته باشه ولی فقط ژنتیک باعث این اختلال نیست. حدودا 50 درصد به عوامل ژنتیکی برمی‌گرده و 50 درصد دیگه به شرایط محیطی مثل سبک تربیتی، محرک‌های زبانی اطراف کودک و نوع آموزش‌هایی که دیده برمی‌گرده.
راه‌های تشخیص اختلال خواندن
برای این که بتونین اختلال خواندن رو در کودک درمان کنین، قدم اول تشخیص درست این نارسایی در کودکه. ممکنه کودک شما فقط در خواندن متن‌ها ایراداتی داشته باشه و اختلال خواندن باعث این مشکل نباشه. پس تشخیص درست این موضوع، خیلی مهمه. در ادامه چند راه برای تشخیص این اختلال نام برده شده:
بررسی سابقه خانوادگی؛
ناتوانی در یادگیری کلمات جدید؛
مشاهده عملکرد تحصیلی کودک؛
مشورت با معلم یا مربی مدرسه؛
گم کردن زیاد خط هنگام روخوانی؛
آزمون‌های روان‌سنجی و تخصصی؛
ارزیابی مهارت‌های زبانی و شناختی؛
سخت بودن خواندن کلمات گشت سر هم؛
جا به جا گفتن حروف کلمات هنگام خواندن؛
اشتباه خواندن لغاتی که حروف استثنا دارن.
روشهای درمان اختلال خواندن
جای نگرانی نیست؛ اختلال خواندن در کودکان رو میشه درمان کرد. اول دبستان تا سوم دبستان بهترین زمان برای تشخیص و درمان این اختلاله. البته بعد از این دوره هم میشه اختلال رو درمان کرد اما روند درمان کندتر خواهد شد.
در ادامه چند روش برای درمان این اختلال در کودکان گفته شده. همچنین، اگه حس می‌کنین کودک شما در کنار این مشکل، اختلال در نوشتن هم داره، توصیه می‌کنیم مقاله راهکارهای درمان اختلال نوشتن کودکان رو به صورت کامل مطالعه کنین.
آموزش‌های تخصصی و فردمحور: در این روش، به طور هم زمان از چند حس مثل بینایی، شنوایی و لامسه کمک گرفته میشه تا فرزند شما بتونه با این کار، راحت تر حروف، صداها و کلمات رو پردازش کنه و اون‌ها رو یاد بگیره.
گفتاردرمانی: برای تقویت مهارت‌های زبانی، تلفظ صحیح صداها و افزایش درک شنیداری، روش گفتار درمانی توصیه میشه؛ مخصوصاً برای کودکانی که مشکل صداکشی دارن.
کاردرمانی شناختی: این روش، روی مهارت‌های تمرکز، توجه، حافظه و پردازش مغزی کار می‌کنه و باعث بهبود کلی یادگیری میشه.
استفاده از نرم‌افزارهای کمک آموزشی: برنامه‌های تعاملی مخصوص دیسلکسیا که با بازی، صدا و تصویر، کلمات رو به کودکان آموزش میدن، روند یادگیری رو جذاب‌تر و مؤثرتر می‌کنن.
همکاری نزدیک با معلم و مدرسه: یکی از روشهای درمان اختلال خواندن، همکاری با معلم و مدرسه‌ست. تطبیق روش تدریس با نیازهای کودک مثلاً دادن زمان بیشتر در امتحانات، استفاده از کتاب‌های صوتی و... در درمان این اختلال تاثیرگذاره.
برنامه‌ریزی درسی منظم: کودکانی که دچار اختلال خواندن هستن، معمولاً نیاز به برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای مطالعه و تمرین دارن. همکاری با یک مشاور آموزشی می‌تونه کمک کنه تا متناسب با سبک یادگیری کودک، یک برنامه منظم و قابل اجرا طراحی کنین.
تقویت اعتماد به نفس و حمایت عاطفی از طرف خانواده: کودکی که در خواندن مشکل داره، ممکنه احساس ناتوانی یا خجالت کنه، مخصوصاً در زمان مقایسه خودش با همکلاسی‌هاش؛ حمایت عاطفی والدین، تشویق‌های کوچک و پرهیز از سرزنش، نقش خیلی مهمی در بالا بردن اعتماد به نفس و انگیزه کودک برای یادگیری داره.
جمع بندی
اختلال خواندن، یکی از رایج‌ترین شکل‌های اختلال یادگیری در کودکانه، اما خوشبختانه مشکلی نیست که نشه باهاش کنار اومد یا درمانش کرد. اگه پدر یا مادر هستین، بهتره بدونین که با کمی دقت، صبوری و کمک گرفتن از روشهای درست درمان، می‌تونین به فرزندتون کمک کنین تا از این چالش عبور کنه.
از پایه اول تا سوم دبستان، بهترین زمان برای شناسایی و درمان این مشکله؛ پس اگه حس کردین کودک شما در خوندن متن‌ها دچار مشکل شده، همین حالا وقتشه که پیگیر بشین. یادتون باشه این یک بیماری نیست، فقط یک نوع دیگه برای فهمیدن و یاد گرفتن چیزهاست. بچه‌هایی که دچار اختلال یادگیری هستن، فقط نیاز به آموزش متفاوت دارن. پس تا دیر نشده، از روش‌هایی که در این مقاله نام بریم، برای درمان این اختلال کمک بگیرین.
سوالات پرتکرار
اختلال خواندن چیست؟
اختلال خواندن، یکی از اختلالات رایج مغزیه که باعث میشه افراد در خواندن و درک مطلب مشکل داشته باشن.
