در یک مطالعه پژوهشی دلایل عدم مشارکت دانش‌آموزان در المپیادهای علمی بررسی شده است. در این پژوهش همچنین دلایل که این موضوع را تسهیل کرده و یا مانع آن شده‌اند نیز شرح داده شده است.

پژوهشگران دانشگاه محقق اردبیلی و اداره کل آموزش و پرورش استان اردبیل، درباره لایل عدم مشارکت دانش آموزان در المپیاد تحقیقی را انجام داده‌اند.عوامل مؤثر بر مشارکت یا عدم مشارکت دانش‌آموزان در المپیادهای علمی در این تحقیق بررسی شده است.

به گزارش ایسنا، هر سال در کشور ما و در راستای ارتقاء علمی نوجوانان و آشنایی آنان با علوم روز دنیا، رقابتی علمی تحت عنوان المپیاد علمی در رشته‌های مختلف برگزار می‌شود. ارتقای سطح علمی کشور و انتخاب تیمی برای شرکت در المپیادهای علمی بین‌المللی، از اهداف برگزاری آزمون المپیاد در کشور است. اما دلایل عدم مشارکت دانش‌آموزان در المپیاد چیست؟

این موضوعی است که ذهن برخی از پژوهشگران را به خود مشغول کرده است. آن‌ها در پی پاسخ به یک پرسش بودند. اینکه چرا با وجود اهمیت زیاد این رقابت علمی، تعداد کمی از دانش‌آموزان برای شرکت در آن داوطلب می‌شوند. اغلب دانش‌آموزان کشور حتی در مدارس خاصی همچون سمپاد، علاقه و تمایل زیادی برای شرکت در المپیاد‌های علمی از خود نشان نمی‌دهند.

پژوهشگران و متخصصان در این زمینه معتقدند که وجود کنکور یکی از دلایل اصلی عدم استقبال دانش‌آموزان ایرانی از المپیادهای علمی است. اغلب آنها ترجیح می‌دهند روی کنکور که آزمون سرنوشت سازی برایشان محسوب می‌شود، متمرکز شوند.

موضوع دیگر این است که اغلب دانش‌آموزان راه یافته به مراحل نیمه نهایی المپیادها، از مناطق خاصی از کشور هستند. یعنی توزیع درستی در این زمینه وجود نداشته است. این مسائل باعث شده تا محققان به دنبال پاسخی برای این پرسش باشند؛ آن‌ها می‌خواستند بدانند که چرا علی رغم اهمیت زیاد المپیادهای علمی در سطح ملی و بین المللی، دانش‌آموزان تمایل زیادی برای شرکت در المپیاد ندارد. حتی دانش‌آموزانی که مشغول تحصیل در مدارس خاص و دارای سطح علمی بالایی هستند هم تمایل زیادی به شرکت در این رقابت بین المللی نداشته‌اند.

برای پاسخ به این سوال که دلیل عدم مشارکت دانش‌آموزان در المپیاد چیست، تحقیقی صورت گرفت. پژوهشگران دانشگاه محقق اردبیلی و اداره کل آموزش و پرورش استان اردبیل، این تحقیق را انجام داده‌اند. در این تحقیق عوامل مؤثر بر مشارکت یا عدم مشارکت دانش‌آموزان در المپیادهای علمی بررسی شده است.

۳۸۴ نفر از دانش آموزان دختر و پسر در کلاس یازدهم و دوازدهم در این تحقیق مشارکت داشته‌اند. آنها از سه استان مختلف شامل یزد، مازندران و اردبیل، بوده‌اند. آنها از طریق پر کردن پرسشنامه، اطلاعات مورد نیاز محققان را فراهم آورده‌اند.

نتایج حاصل از این پژوهش نشان داده است که در مشارکت یا عدم مشارکت دانش‌آموزان در المپیاد علمی، عوامل متعددی در سطوح خرد و میانی تأثیر دارند. این عوامل  از کیفیت عاملان کنش شروع می‌شوند. همچنین حمایت‌های خانواده و مدرسه را نیز در سطح نهادی در بر می‌گیرند.

رسول عباسی تقی دیزج ـ استادیار و پژوهشگر گروه تاریخ و جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه محقق اردبیلی ـ و دیگر همکارش در این تحقیق، می‌گویند: «نتایج بررسی‌های ما نشان داد که متغیرهای کیفیت آموزشی مدرسه، پایگاه اقتصادی و اجتماعی والدین، جو المپیادی مدرسه، نظام ارزش گذاری دانش‌آموز، توانایی و قابلیت وی و همچنین تشویق والدین، از عوامل مؤثر در مشارکت یا عدم مشارکت در المپیادهای علمی هستند.»

آنها معتقدند نتایجی که از ای تحقیق به دست آورده‌اند، مبین آن است که ارتباطات متقابل و پیچیده‌ای بین مؤلفه‌ها در ارتباط با تبیین تمایل به مشارکت در آزمون المپیاد علمی برقرار است. به گفته آنها، گفتن این که ساختار و کارکرد یک نظام آموزشی در این ارتباط کمتر تعیین کننده است، ضرورتاً به این معنی نیست که افراد برای انتخاب خودشان آزادترند.

همچنین طبق یافته‌های این تحقیق، طبیعت ساختارهای نهادی بر قابلیت و توانایی افراد برای مشارکت تأثیر دارند. این ساختارها شرایط مناسبی را برای مشارکت و غلبه بر موانع نهادی و فردی فراهم می‌کنند. بر اساس این دیدگاه، موانع تمایلی می‌توانند از موانع ساختاری نظیر عوامل موقعیتی و نهادی تأثیر پذیرفته و یا حتی بر آن تأثیرگذار باشند.

عباسی تقی دیزج و همکارش اظهار کرده‌اند که سیاست‌های عمومی در این میان می‌توانند برای رقیق کردن و تقلیل موانع ساختاری و فردی مشارکت تأثیر بگذارند. آن‌ها همچنین می‌توانند بر دیدگاه و عقلانیت ذهنی فردی (تمایلی) تأثیرگذار باشند.

نتایج این تحقیق که درباره علل عدم تمیل دانش‌اموزن به شرکت در المپیاد انجام شده، به صورت یک مقاله علمی پژوهشی در فصل‌نامه «مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی» متعلق به سازمان سنجش آموزش کشور منتشر شده‌ است.