کاربردهای هوش مصنوعی در آموزش

همه ما با هوش مصنوعی آشنایی داریم و حداقل یکی از فیلم‌های معروف این حوزه مثل Matrix یا Terminator رو تماشا کردیم. اما توی این مقاله قرار نیست از آخرالزمانی که ربات‌ها درست می‌کنن بگیم؛ بلکه قراره، از کاربردهای این ابزار بسیار قوی در کمک به آموزش صحبت کنیم.

استفاده از هوش مصنوعی در آموزش، دیگه یک فانتزی نیست که فقط اون رو توی فیلم‌های علمی-تخیلی ببینیم. همین چند ماه پیش بود که با معرفی ChatGPT، دنیای آموزش یه تکون اساسی خورد. دانش‌آموزان و دانشجوها میتونستن با این ابزار کمکی، نوشتن مقالات یا حتی کدهای برنامه‌نویسی رو بسیار راحت‌تر از گذشته انجام بدن.

ما توی این مقاله، درباره اینکه هوش مصنوعی چی هست و چه کاربردهایی در آموزش داره، صحبت میکنیم. برای این کار، مثال‌های مختلفی از این کاربردها رو براتون شرح میدیم.

وقتی درباره هوش مصنوعی یا AI صحبت میکنیم، در واقع داریم کارهایی که به صورت سنتی فقط از عهده ذهن انسان برمیومده رو، به کامپیوتر نسبت میدیم. این شامل چیزهای زیادی میشه؛ از یادگیری گرفته تا تحلیل زبان و بینایی کامپیوتری (توانایی کامپیوتر برای تشخیص تصاویر).

همه ما توانایی فوق‌العاده هوش مصنوعی رو دیدیم. مثلاً یوتیوب به کمک هوش مصنوعی، ویدئوهای کپی رو تشخیص میده و پاک میکنه. یا هوش مصنوعی اینستاگرام، علایق ما رو متوجه میشه و براساس اون، Explore ما رو پر میکنه از عکس‌ها و فیلم‌هایی که برامون جذابیت داره.

هوش مصنوعی توی حوزه‌های مختلف، از هواشناسی گرفته تا ساخت پهبادها، به کمک بشر اومده. اما کاربرد اون در آموزش تا زمان معرفی ChatGPT کمتر جدی گرفته شده بود.

ChatGPT که اواخر سال 2022 معرفی شد، رباتیه که میتونه به تمام منابع متنی اینترنت دسترسی پیدا کنه و با پردازش اون‌ها‌، همه سوألات شما رو جواب بده. ما برای اینکه بهتون نشون بدیم این ربات چه کمکی به آموزش میکنه، رفتیم توی سایت Ora، که به صورت رایگان این ابزار رو در اختیارمون قرار میده. اونجا ما از ربات فرزانه پرسیدیم «مثلثات» چیه، و ایشون هم جواب ما رو دادن:

قبل از اینکه کاربردهای هوش مصنوعی در آموزش رو بهتون بگیم، باید توضیح بدیم که هوش مصنوعی چی نیست؟!

هر ابزار کامپیوتری که برای یادگیری استفاده می‌کنین، هوش مصنوعی به حساب نمیاد. مثلاً ممکنه یک برنامه آموزش زبان روی گوشی‌تون داشته باشین، که خیلی هم به دردتون خورده باشه. اما اون برنامه، صرفاً یه کتابخونه فشرده است؛ که با یک رابط کاربری جذاب، استفاده ازش آسون شده.

شما به جای اینکه یه کتاب زبان، یه دیکشنری 500 صفحه‌ای و یه ضبط صوت با نوار کنار خودتون بذارین، همه این‌ها رو خلاصه کردین توی یک برنامه چند مگابایتی. اما این برنامه هوش نداره، چیزی یاد نمی‌گیره و سعی نمی‌کنه ادای آدم‌ها رو دربیاره. مثلاً شما اگه یک متن انگلیسی براش بنویسین، نمی‌تونه غلط‌های املایی و نگارشی اون رو بهتون بگه. ولی هوش مصنوعی می‌تونه!

ما اینجا 5 تا از کاربردهای مهم هوش مصنوعی در آموزش رو به شما معرفی می‌کنیم. مسلماً کاربردهای هوش مصنوعی محدود به این موارد نیست، و هر روز قابلیت‌های جدیدی از اون کشف میشه.

یکی از کاربردهای مهم هوش مصنوعی توی آموزش، یادگیری زبانه. شما احتمالاً با ابزار google translate که متن‌ها رو ترجمه می‌کنه، آشنا هستین. اگه مثل من رفیق قدیمی اون باشین، می‌دونین که 10 سال پیش google translate ترجمه‌های خنده‌داری انجام می‌داد. اما خب تونست یاد بگیره؛ و الان خیلی بهتر از قبل ترجمه می‌کنه.

اما ChatGPT پا رو از ترجمه فراتر می‌ذاره. شما می‌تونین از این ربات، سوأل‌های گرامری هم بپرسین. حتی می‌تونین ازش درخواست کنین که یک متن شاعرانه درباره فصل پاییز براتون بنویسه (ترجیحاً درخواست‌تون انگلیسی باشه. بچه هنوز زبان فارسی رو خوب یاد نگرفته).

Grammarly هم یکی از ابزارهای خوب هوش مصنوعی در حوزه نوشتنه. شما وقتی یه متن انگلیسی رو می‌نویسین، اون رو وارد این سایت می‌کنین تا غلط‌های گرامری رو بهتون بگه. نسخه کامل این نرم‌افزار پولیه، ولی نسخه رایگانش هم می‌تونه به شما توی نوشتن کمک کنه.

میشه از هوش مصنوعی برای تولید بازی‌های خلاقانه‌ای کمک گرفت که مهارت‌های مختلف رو به کودکان یاد میدن. به کمک هوش مصنوعی می‌تونین ابزارهای نظارتی ایجاد کنین، که مراحل رشد کودک رو با بررسی رفتارهاش، دنبال می‌کنه.

تحقیقات نشون دادن که میشه از هوش مصنوعی توی سنین پایین، برای آموزش مهارت‌های زبانی به کودکان کمک گرفت. همچنین، اسباب‌بازی‌هایی وجود دارن که از این فناوری استفاده می‌کنن؛ تا بتونین بچه‌ها رو از سنین پایین، با مفهوم هوش مصنوعی آشنا کنین.

هوش مصنوعی نمی‌تونه کاملاً جایگزین مدرسه و معلم بشه. دوران کرونا نشون داد که مدرسه و ارتباط بین آدم‌های اونجا چه تأثیر مهمی توی یادگیری و روحیه دانش‌آموزان داره. با این وجود، هوش مصنوعی می‌تونه کمک زیادی به معلم‌ها کنه. این ابزارها با انجام بعضی از وظایف کلاسی، وقت و انرژی بیشتری در اختیار معلم قرار میدن؛ تا بتونه تدریس بهتری انجام بده.

تو همین زمینه هم ابزارهایی مثل ChatGPT میتونن به کمک شما بیان و کارهایی مثل نوشتن طرح درس یا ارائه پیشنهادات متناسب با هر دانش‌آموز رو، از دوشتون بردارن.

یک ابزار مناسب که با هوش مصنوعی کار کنه، می‌تونه معلم خصوصی شما باشه. هرچند هوش مصنوعی جایگزین کاملی برای کلاس درس به حساب نمیاد، اما می‌تونه به افرادی که از درس عقب افتادن کمک کنه تا خودشون رو بالا بکشن.

مزیت هوش مصنوعی توی آموزشِ خصوصی اینه که می‌تونه با شناخت دانش‌آموزان، طرح درس مخصوص و منحصربه‌فردی برای هر کدوم طراحی کنه. مثلاً هوش مصنوعی می‌تونه تشخیص بده شما انگلیسی رو با تصاویر بهتر یاد می‌گیرین یا صداها؛ و طبق همین آموزشی رو بهتون ارائه کنه که بیشترین تناسب رو با علایق و توانایی‌هاتون داره.

فایده دیگه هوش مصنوعی، 24 ساعته بودنش هست. شما نمی‌تونین توی هر ساعت از روز معلم‌تون رو پیدا کنین و ازش سوأل بپرسین؛ اما کامپیوتر یا موبایل شما همیشه در دسترس‌تون هست.

یک سیستم آموزشی نمی‌تونه به بهترین شکل کار کنه، مگه این که بین معلم، دانش‌آموزان و مدیریت، به طور مداوم تبادل بازخورد اتفاق بیوفته. هوش مصنوعی می‌تونه توی این فرایند به ما کمک بزرگی بکنه. مثلاً با دسته‌بندی و تحلیل گزارشی که معلم از دانش‌آموزان ارائه کرده (مثل نمرات اون‌ها)، برای هر دانش‌آموز پیشنهادات و راهکارهای مؤثری تهیه کنه، که مناسب با شرایط اون فرده.

بازخورد هوش مصنوعی نه‌تنها دقت بالایی داره، بلکه بی‌طرفانه هم هست. کامپیوتر نه از کسی بدش میاد و نه با کسی لجبازی میکنه. تمام پیشنهادات اون، براساس اطلاعات جمع‌آوری شده و تحلیل‌های منطقیه.

اینجا قرار نیست به فیلم ماتریکس اشاره کنیم و بگیم که کامپیوترها یه روز به ما سلطه پیدا می‌کنن (هرچند بعید نیست پیدا کنن!). ما قراره از اثرات منفی احتمالی هوش مصنوعی در آموزش صحبت کنیم. البته میشه با مدیریت مناسب، جلوی بعضی این خطرات رو گرفت.

ربات‌ها و هوش مصنوعی قراره به مدارس کمک کنن، نه اینکه اون‌ها رو به کل حذف کنن. آموزش حضوری مزیت‌هایی مثل پیدا کردن دوست و بازی کردن با اون‌ها رو داره، که هیچ کامپیوتری نمی‌تونه برای بچه‌های ما داشته باشه.

از طرفی توی دنیای مجازی، به جای اینکه با آدم‌ها آشنا بشین، با آواتار اون‌ها آشنا می‌شین. اگه روزی مدارس به جای دنیای واقعی توی متاورس تشکیل بشن، هر کسی می‌تونه هر هویتی رو برای خودش جعل کنه؛ و ارزش‌هایی مثل صداقت و اعتماد از بین میرن.

ما قبلاً برای یاد گرفتن و به خاطر سپردن مطالب، وقت و انرژی زیادی صرف می‌کردیم؛ اما الان می‌تونیم خیلی از تکالیف‌مون رو به یک ربات بدیم تا برامون انجام بده.

این کار بد نیست، به شرطی که برنامه آموزشی جوری تحول پیدا کنه که تکالیف جدید بهمون بده؛ تکالیفی که از عهده کامپیوتر برنمیاد و همچنان نیازمند خلاقیت انسانه. اگه امروز انشای من رو کامپیوتر می‌نویسه، معلم باید از من بخواد اون رو با صدای خودم ضبط کنم و یک ویدئوی خلاقانه باهاش بسازم.

با ورود گوشی‌های هوشمند و بعد از اون هم ساعت‌های هوشمند، دنیای تقلب متحول شد. اینکه بعضی وقت‌ها موقع کنکور اینترنت رو قطع میکنن، به خاطر همین استفاده اشتباهه که از فناوری میشه. هوش مصنوعی تقلب رو حتی راحت‌تر از قبل می‌کنه. دیگه سوألات رو برای دوست‌تون که توی خونه است نمی‌فرستین تا حلشون کنه. خیلی راحت‌تر، از هوش مصنوعی داخل گوشی‌تون اون‌ها رو می‌پرسین.

برای این مشکل هم میشه چاره‌ای پیدا کرد. مثلاً به جای امتحان، دانش‌آموزان رو با پروژه‌هایی که انجام میدن ارزیابی کنین و طوری پروژه‌ها رو تعریف کنین که دانش‌آموز مجبور باشه دانسته‌ها و خلاقیتش رو برای اجرای اون‌ها به کار بگیره.

توی این مقاله درباره کاربردهای هوش مصنوعی در آموزش صحبت کردیم. ابتدا مفهوم هوش مصنوعی رو بررسی کردیم و گفتیم که برنامه‌های کامپیوتری اگه بتونن رفتارهای انسانی از خودشون نشون بدن، بهشون هوش مصنوعی می‌گیم.

بعد درباره کاربردهای اون در آموزش صحبت کردیم. گفتیم که هوش مصنوعی ابزارهای فوق‌العاده‌ای مثل ChatGPT در اختیار شما قرار میده، که یادگیری و پژوهش رو براتون بسیار آسون و کم‌هزینه می‌کنه. درباره خطرات هوش مصنوعی، مثل تنبل شدن دانش‌آموزن هم گفتیم و راهکارهایی برای مقابله با اون‌ها ارائه کردیم.

در نهایت باید بگیم که هوش مصنوعی می‌تونه کمک بزرگی به فرایند آموزش کنه و بیشتر با ابزارهای اون آشنا بشین، توی این دنیای در حال تغییر به‌روزتر می‌مونین.