راه‌های مقابله با لجبازی کودکان

«بچم شدیدا لجبازه، هر کاری که میگم انجام نده رو بلافاصله انجام میده، دیگه واقعا خسته شدم!»

اگه جمله بالا براتون آشناسj، شما تنها نیستین! لجبازی کودکان و رفتارهای آزاردهنده، مشکل خیلی از والدینه. سر و کله زدن با کودکان لجباز، انرژی زیادی از آدم می‌بره و معمولا رفتار والدین رو تحت تاثیر قرار میده. علاوه بر این، لجبازی کودکان در آینده اون‌ها هم اثرگذاره.

لجبازی کودکان، مهارت‌های اجتماعی اون‌ها رو پایین میاره که باعث میشه دیگران تمایلی به برقراری ارتباط با اون‌ها نداشته باشن. یادتون باشه کودکان از همون ابتدای تولد لجباز نیستن، بلکه این رفتار والدینه که شخصیت اون‌ها رو شکل میده.

دلایل زیادی وجود داره که باعث لجبازی کودکان میشه. این دلایل بیشتر به محیط رشد اون‌ها مربوط میشه. اگه والدین رفتار مناسبی داشته باشن، این موضوع کمتر به چشم می‌خوره. در ادامه به تعریف جامعی از کودکان لجباز، نشانه‌ها، دلایل و راه‌های مقابله با لجبازی کودکان می‌پردازیم. پس در ادامه این مقاله با ما همراه باشین.

لجبازی کودکان چگونه تعریف میشه؟

بچه‌ها دوست ندارن کارها و فعالیت‌هایشون توسط والدین کنترل بشه. اون‌ها می‌خوان در هر کاری که انجام میدن، از غذا خوردن گرفته تا لباس پوشیدن و بازی کردن، مستقل و آزاد باشن. کودکان لجباز علاقه‌ای به حرف گوش کردن ندارن و حتی ممکنه رفتارهای نامناسبی از خودشون نشون بدن.

به طور مثال فرزندتون خواسته‌ای داره و برای رسیدن به اون هر کاری می‌کنه؛ گریه، جیغ، داد، دعوا و هر کاری که فکرش رو بکنین.

البته لجبازی کودکان طبیعیه. اون‌ها در حال کشف جهان بیرونی هستن و دوست دارن که این افتخار فقط متعلق به خودشون باشه! این موضوع ممکنه کار والدین رو سخت‌تر کنه. مهم اینه که به خودتون مسلط باشین و با انجام راهکارهای زیر، از گسترش این رفتار جلوگیری کرده و لجبازی اون‌ها رو کنترل کنین.

مهم‌ترین دلایل لجبازی در کودکان

قبل از اینکه سراغ راهکارهای مقابله با لجبازی کودکان بریم، بهتره دلایل اون رو بررسی کنیم. تا وقتی که علت لجبازی کودکان رو متوجه نشیم، نمی‌تونیم واکنش درستی داشته باشیم.

البته همه اون‌ها به رفتار والدین یا ویژگی‌های شخصیتی بچه مربوط نیست؛ بلکه محیط هم در شکل‌گیری این رفتار تاثیر زیادی داره. دلایل لجبازی کودکان به طور کلی در سه دسته قرار می‌گیره؛ فردی، خانوادگی و محیطی.

دلایل فردی لجبازی در کودکان

خلق و خوی کودکان، اولین مثالیه که می‌تونیم بزنیم. بعضی از بچه‌ها ذاتا اخلاق سخت و مقاومی دارن. احتمال این که این دسته از کودکان مشکلات رفتاری مثل لجبازی داشته باشن، بیشتره. خلق و خوی سخت دقیقا به چه معنیه؟ یعنی از همون دوره نوزادی مدام بی‌قرارن، گریه می‌کنن یا حتی گاهی درگیر اختلالات خواب هم میشن.

بچه‌هایی که هوش بسیار بالا یا بسیار پایینی دارن، از بقیه کودکان لجبازتر هستن. به ویژه بچه‌هایی که هوش بالایی دارن، از روش‌های تربیتی اشتباه والدین سوء استفاده می‌کنن. به همین دلیل لجبازی در این دسته بیشتر به چشم می‌خوره.

یکی دیگه از دلایل فردی لجبازی در کودکان، به سلامتی جسمی اون‌ها مربوط میشه. کودکانی که از نظر جسمی سالم نباشن، بی‌قرارتر هستن. پس عوامل فردی به شخصیت اولیه کودک مربوط میشه.

دلایل خانوادگی لجبازی در کودکان

لجبازی کودکان خیلی وقت‌ها از رفتارهای خود ما، یعنی پدر و مادرها، شکل می‌گیره. وقتی همیشه بدون توضیح به بچه‌ها «نه» میگیم یا همه تصمیم‌ها رو به جای اون‌ها می‌گیریم، ممکنه حس کنن که حرفشون اهمیتی نداره. اینجاست که برای نشون دادن استقلالشون شروع می‌کنن به لجبازی.

مثلا اگه بچه‌ای برای پوشیدن لباس دلخواهش پافشاری می‌کنه، شاید فقط میخواد حس کنه که روی تصمیم‌های کوچیک خودش کنترل داره. اگه در این لحظه‌ها صبوری کنیم و بهشون فرصت بدیم که انتخاب کنن، کم‌کم یاد می‌گیرن که لجبازی تنها راه رسیدن به خواسته‌هاشون نیست.

از طرف دیگه، اگه در خونه دعوا زیاد باشه یا بچه‌ها شاهد اختلاف بین پدر و مادر باشن، ممکنه با لجبازی بخوان توجه بیشتری جلب کنن. بچه‌ها مثل آینه، رفتار بزرگترها رو منعکس می‌کنن؛ اگه در برخورد باهاشون آروم و مهربون باشیم، اونا هم کم‌کم یاد می‌گیرن که بدون لجبازی هم میشه ارتباط برقرار کرد.

پس اگه گاهی سخت می‌گیرن یا روی چیزی گیر می‌کنن، قبل از عصبانیت یک نفس عمیق بکشین و از خودتون بپرسین که دلیل اون رفتار چی می‌تونه باشه؟ شاید با یک آغوش گرم یا یک گفت‌وگوی ساده، کلی از اون لجبازی حل بشه.

دلایل محیطی لجبازی در کودکان

محیطی که کودکان در اون رشد می‌کنن، تأثیر زیادی روی شکل‌گیری رفتارهاشون داره، از جمله لجبازی. اگه کودکان در فضایی زندگی کنن که پر از تنش، سرزنش یا عدم توجه باشه، ممکنه برای جلب محبت و دیده شدن، دست به رفتارهای سرسختانه بزنن.

به عنوان مثال وقتی توی خونه بین والدین اختلاف باشه یا دائم از کودک انتقاد بشه، اون کودک ممکنه برای دفاع از خودش یا نشون دادن ناراحتی، بیشتر لجبازی کنه. حتی تغییرات بزرگ مثل جابه‌جایی خونه، مدرسه رفتن، یا به دنیا اومدن یک خواهر و برادر جدید هم می‌تونه باعث بشه بچه‌ها با لجبازی سعی کنن احساسات پیچیده‌شون رو بیان کنن.

عوامل بیرونی مثل تعامل با دوستان، فضای مدرسه یا حتی برنامه‌های تلویزیونی هم می‌تونن رفتارهای لجبازانه رو تقویت کنن. اگه بین کودکان هم‌سن‌و‌سال اختلافی به وجود بیاد یا اینکه بچه‌ها احساس کنن که از گروه دوستانشون طرد شدن، ممکنه این ناراحتی رو با سرسختی بیشتری توی خونه نشون بدن.

همچنین، اگه مربی یا معلمی بیش از حد سختگیر باشه و بچه رو تحت فشار بذاره، اون کودک ممکنه برای نشون دادن نارضایتی‌اش، در موقعیت‌های دیگه بیشتر لجبازی کنه. محیط آروم، حمایت عاطفی و فضایی که بچه بتونه احساساتش رو راحت بیان کنه، می‌تونه به مرور این رفتار رو کاهش بده و کمک کنه کودک مسیر سالم‌تری برای ابراز خودش پیدا کنه.

لجبازی کودکان چه نشانه‌هایی داره؟

فرقی نمی‌کنه در چه زمان و مکانی باشین، کودک لجباز برای رسیدن به خواسته‌های خودش هر کاری می‌کنه. اگه لباس یا خوراکی مورد علاقه اون رو نخرین، گریه می‌کنه و جیغ می‌زنه تا در نهایت شما رو خسته کنه. یا شما تسلیم اون میشین یا فرزندتون تسلیم شما میشه که البته مورد دوم بعید به نظر میاد!

درسته که همه کودکان نیاز به استقلال دارن، اما کودکان لجباز این نیاز رو با پرخاشگری همراه می‌کنن. اون‌ها مثل یک رئیس رفتار می‌کنن و توقع دارن که به همه حرف‌هاشون گوش بدن. مثلا زمانی که همه افراد خانواده برای مهمونی حاضر شدن، اون همچنان مشغول بازیه و شما باید منتظر بمونین تا بازی ایشون تموم بشه.

در کنار همه این موارد، اون‌ها به توجه زیادی نیاز دارن. دوست دارن که در همه مهمونی‌ها و مجالس کانون توجه باشن و بقیه کودکان نادیده گرفته بشن؛ مخصوصا اگه از اون‌ها بزرگتر باشن. اگه کاری رو دوست داشته باشن، با دقت و سرعت بالا انجام میدن؛ همون کودکی که برای انجام کارهای ساده روزمره شما رو درمونده می‌کنه، به راحتی برای علایقش وقت می‌ذاره!

اگه هر کدوم از این نشانه‌ها رو دیدین، بهتره از همین حالا جلوی لجبازی فرزندتون رو بگیرین تا بیش از این به خودش و شما آسیب نرسونه. لجبازی در دراز مدت عواقب جبران‌ناپذیری به همراه داره، لطفا این معضل رو جدی بگیرین!

راه‌های کنترل لجبازی کودکان

همونطور که گفتیم لجبازی در همه کودکان دیده میشه. اما گاهی اوقات مقابله با لجبازی در کودکان از دست والدین خارج میشه و دیگه نمی‌تونن نظارت درستی بر اعمال فرزندشون داشته باشن. ابتدا توصیه می‌کنیم برای کنترل لجبازی فرزندتون از راهکارهای مذاکره با کودکان بهره ببرین.

اما برای اینکه رفتار درستی در برابر لجبازی داشته باشیم، اولش باید ببینیم مشکل از کجاست و چطوری میشه اون رو حل کرد که در ادامه بیشتر به راه‌های مقابله با لجبازی کودکان بر اساس منشا اون می‌پردازیم.

مقابله با لجبازی کودکان به صورت فردی

گفتیم که خلق و خو، هوش و سلامت جسمانی در لجبازی ذاتی کودکان موثر هستن. ما نمی‌تونیم تغییر چندانی در خلق و خو یا هوش ذاتی کودکان ایجاد کنیم. اما برای بخش جسمانی بهتره که هر سال بررسی کلی از وضعیت سلامت کودک داشته باشیم.

شرایطی مثل کمبود آهن و ویتامین‌ها روی رفتار و حوصله کودکان تاثیر زیادی داره. حتی بزرگسالانی که کمبود آهن دارن هم معمولا بی‌حوصله و بد‌ اخلاق هستن.‌ کودکانی که ضعف بینایی یا شنوایی دارن هم به دلیل عدم برقراری ارتباط صحیح با محیط اطراف، بسیار زودرنج میشن. پس وضعیت سلامت فرزندتون رو جدی بگیرین.

مقابله با لجبازی حاصل از خانواده

یکی از مهم‌ترین راه‌های مقابله با لجبازی کودکان، مدیریت کردن فضای خانواده‌ست. همونطور که گفتیم سلامت روح و روان والدین در تربیت فرزندان نقش مهمی داره. ریشه و اساس راهکارهای مقابله با لجبازی در همین بخش قرار داره.

منظور از سلامت روان والدین چیست؟ والدینی که زود عصبانی یا مضطرب میشن، مادرانی که حساسیت زیادی به نظم یا شستشو داشته باشن یا مدام تذکر میدن یا والدینی که کمالگرا و جزئی‌بین هستن، فرزندان خودشون رو به سمت لجبازی سوق میدن. پس حتما در این زمینه تجدید نظر کنین و تمرکز بیشتری روی خودتون داشته باشین.

استفاده از بسته آموزشی کودک من هم بسیار تاثیرگذاره. بسته کودک من پرش شامل داستان‌های مصور، روان‌شناسی مادر و کودک، زبان انگلیسی، شعرهای مصور، دفتر خاطرات من، می‌خوام و می‌تونم، آموزش نقاشی، سفال و کاردستی میشه که بهتون کمک می‌کنه تعامل سازنده‌ای با فرزند خودتون شکل داده و بتونین بهترین‌ها رو در اختیارش قرار بدین.

مقابله با لجبازی حاصل از محیط زندگی

بهتره به اطرافیان خودتون توصیه کنین که در شیوه تربیتی شما دخالت نکنن. کودکان شخصیت‌های متفاوتی دارن و نمیشه از یک روش برای همه اون‌ها استفاده کرد. دخالت بی‌جا دیگران و حتی اقوام درجه یک نه تنها شرایط رو درست نمی‌کنه، بلکه لجبازی فرزندتون رو افزایش میده.

نکاتی برای مقابله با لجبازی کودکان

در کنار تمام موارد بالا، باید از روش‌های تربیتی درست هم اطلاع داشته باشین. صرفا داشتن سلامت روانی والدین برای داشتن فرزند خوش برخورد کافی نیست. بسیاری از روان‌شناسان توصیه می‌کنن پیش از بارداری، دوره‌های تربیت فرزند رو طی کنین تا بدونین چگونه با یک کودکان یک یا دو ساله رفتار کنین. با رعایت اصل‌های زیر اطمینان داشته باشین که یک شخص موفق، خوش برخورد، آرام و باهوش رو به جامعه تحویل میدین.

اصل اول، محبت به جا و اندازه

اصل محبت به جا چه یعنی چی؟ یعنی من برای فرزندم وقت بذارم و روزانه 45 دقیقه زمان خالص و با کیفیت برای بازی با کودک در نظر بگیرم. از این مساله به سادگی نگذرین! بازی و سرگرمی برای کودکان معجزه می‌کنه.

لازمه که هم پدر و هم مادر در این قضیه همکاری داشته باشن. کودک درون شما هنگام بازی با کودکان باید فعال باشه تا فرزندتون احساس راحتی بیشتری بکنه. مثل یک دوست و هم‌ بازی با بچه بازی کنین نه در جایگاه پدر و مادر! این کار ناآرامی و تنش‌های کودکان رو به شدت کاهش میده. جملات محبت‌آمیز و نوازش رو هم فراموش نکنین!

اصل دوم؛ قاطعیت به جا و اندازه

این تکنیک باعث از بین بردن لجبازی کودکان میشه و حتی جلوی اون رو می‌گیره. اگه در کنار محبت به جا و بازی، قاطعیت به جا داشته باشین، محاله که فرزندتون لجباز بشه! قاطعیت به جا یعنی این که اگه فرزندم از من درخواستی داره، اول خوب فکر کنم که به خواسته‌اش تا جای ممکن پاسخ مثبت بدم. به این فکر کنین که جای فرزندتون هستین و این خواسته رو از پدر یا مادرتون دارین، دوست دارین چه پاسخی بشنوین؟

اما اگه به هر دلیلی فکر می‌کنین لازمه خواسته کودک رو رد کنین، یک یا نهایتا دو بار دلیل نه گفتن رو شفاف و مختصر توضیح بدین. البته اگه شرایط روحی و جسمی مناسبی ندارین و نمی‌تونین آرامش خودتون رو حفظ کنین، بهتره از همون اول نه بگین؛ نه اینکه اولش مخالفت کنین و بعدا خواسته غیر منطقی کودکتون رو تحت فشار بپذیرین! در نه گفتن ثبات داشته باشین.

اصل سوم؛ حفظ آرامش

اگه با کودک لجباز درست مثل خودش برخورد کنین، پس شما چه فرقی با اون دارین؟ قصد دارین فرزندتون به حرف شما گوش بده؟ در قدم اول باید حرف‌های اون رو بشنوین حتی اگه با خشونت باشه. اگه شما به حرف‌های کودک گوش ندین، سریعا حالت تدافعی می‌گیرن و فشار روحی زیاد رو متحمل میشن.

گفتگو، یک ارتباط دو طرفه‌ست؛ باید کودک رو به گفتگو دعوت کرده، خواسته اون رو بشنوین و بر اساس صلاح دید رفتار کنین. به هیچ وجه داد نزنین یا اجبار نکنین؛ مطمئن باشین که شرایط بدتر میشه.

اصل چهارم؛ رشوه دادن ممنوع

سر و کله زدن با کودکان لجباز بسیار سخته؛ باید تا چند ساعت صدای غرغر کردن یا گریه رو تحمل کنین. البته بعضی از والدین تحمل این همه دردسر رو ندارن و با اجرای خواسته فرزندشون اون رو ساکت می‌کنن. حتی بعضی‌ها میگن «اگه ساکت باشی برات ماشین کنترلی می‌خرم» والدین عزیز، رشوه دادن به کودکان لجباز ممنوعه!

اینطوری یاد می‌گیرن که هر چه قدر بیشتر گریه کنن یا غر بزنن در نهایت به خواسته‌شون می‌رسن. با این روش به کودک محبت نمی‌کنین، بلکه صرفا توقعش رو بالا می‌برین.

اصل پنجم؛ تشویق رفتار مثبت

بعضی از والدین تنبیه کردن رو خوب بلدن، اما تشویق کردن رو اصلا! اگه فرزندتون کار مثبتی انجام داد، اون رو تشویق کنین تا اعتماد به نفسش افزایش پیدا کنه. در حقیقت با چنین کاری، اون رو به سمت انجام کارهای خوب سوق میدین. البته در این قسمت هم رشوه دادن رو فراموش کنین و بذارین کودک بر اساس میل و خواسته خودش کارها رو پیش ببره.

اصل ششم؛ وقت گذروندن با کودک

اگه قصد دارین فرزند سالم و باهوشی داشته باشین، باید وقت و انرژی کافی صرف کنین. متاسفانه بعضی از والدین به دلیل مشغله زیاد، زمان کمی با کودکشون هستن و از شیوه‌های تربیتی درست هم اطلاعی ندارن.

اگه شما هم چنین دغدغه‌ای دارین، بسته کودک من رو فراموش نکنین. به لطف وجود بسته آموزشی کودک من، تمامی فعالیت‌های مورد نیاز کودکان و نحوه ارتباط با اون‌ها رو یاد می‌گیرین و فرزندتون رو به شخصی توانمند تبدیل می‌کنین.

سخن پایانی

در آخر باید گفت که لجبازی کودکان، بخش طبیعی از روند رشد اون‌هاست که می‌تونه ناشی از عوامل مختلف محیطی، اجتماعی و روانی باشه. والدین و مربیان باید با درک و همدلی به این رفتارها واکنش نشون بدن و با ایجاد فضایی امن، آرام و پر از محبت، به کودکان کمک کنن تا احساسات خودشون رو به شیوه‌ای سالم بیان کنن.

تقویت ارتباط مثبت، گوش دادن به نیازهای کودک و تنظیم مرزهای منطقی، می‌تونه باعث کاهش لجبازی و تقویت رشد اجتماعی و عاطفی کودک بشه. با مدیریت صحیح و رویکردی متفکرانه، میشه این چالش‌ها رو به فرصتی برای آموزش و رشد تبدیل کرد.