پرورش رفتار مطلوب در کودکان

اختلالات و ناهنجاری‌های رفتاری در کودکان، سالهاست که مورد توجه روانپزشکان و روانشناسان قرار گرفته. متخصصان و والدین پیوسته به دنبال راه‌هایی برای پرورش رفتار مطلوب در کودکان هستن.

مشکلات رفتاری در بعضی از کودکان خیلی زیاده. کودکانی که رفتارهای نامطلوب دارن علاوه بر اینکه محیط خونه رو متشنج می‌کنن می‌تونن نظم و آرامش کلاس درس رو هم به هم بزنن.

والدین، معلم‌ها و همکلاسی‌های چنین کودکانی، همیشه ناراضی و عصبانی هستن. به همین دلیل هم، این دسته از والدین و کادر آموزشی به دنبال پرورش رفتار مطلوب در کودکان هستن.

خیلی از افراد این سوال رو دارن که دلیل بروز چنین رفتارهایی در کودک چیست و از چه راه‌هایی میشه باعث پرورش رفتار مطلوب در کودکان شد؟

چرا برخی از کودکان رفتار نامطلوب دارن؟

پرورش رفتار مطلوب در کودکان، موضوعی که ما در این قسمت به صورت کامل نکات اون رو بررسی می‌کنیم. به طور کلی، کودکانی که رفتار نامطلوب دارن موجب آزار و اذیت هم کلاسی‌، والدین و معلمشون میشن.

معمولاً همه افراد فامیل از چنین کودکانی فراری‌ان و در مواجه با اونها رفتار تهاجمی دارن. آموزش و پرورش برای چنین رفتارهایی، اصطلاح آشفتگی عاطفی رو پیشنهاد کردن. در حالت آشفتگی عاطفی کودک هم رفتار نامطلوب رو به صورت مزمن و شدید از خودش بروز میده. گستره این رفتارها از رفتارهای پرخاشگرانه تا رفتارهای گوشه گیرانه رو شامل میشه.

آشفتگی عاطفی میتونه باعث افت تحصیلی کودکان بشه. برخی از خصوصیات کودکان دارای آشفتگی عاطفی عبارتند از:

اختلالات بیولوژیکی

گاهی اوقات کودک رفتارهای ناهنجار و نامطلوبی از خودش بروز میده اما علت اون اختلالات بیولوژیکیه. مشکلات ژنتیکی، نورولوژیکی و بیوشیمیایی می‌تونن موجب بروز اختلالات رفتاری در کودک بشن. اختلالات افسردگی و اختلال بیش فعالی برخی از مشکلات بیولوژیکی کودکانه که منجر به بروز رفتارهای نامطلوب میشه.

والدین باید برای پرورش رفتار مطلوب در کودکان، این علت‌هارو رو به صورت دقیق ریشه‌یابی کنن. بسیاری از کودکان دچار عصبانیت و پرخاش‌گری میشن که والدین باید راهکار‌هایی رو برای کنترل عصبانیت و پرخاش‌گری کودکان پیدا کنن.

محیط نامناسب خونه و فضای نامناسب خونوادگی

یکی از مهم‌ترین نکاتی که بهتره والدین برای پرورش رفتار مطلوب در کودکان‌شون به اون توجه کنن، رعایت آرامش در محیط خونه‌ست. به طور کلی، خونه باید برای کودک امن‌ترین نقطه دنیا باشه.

احتمال بروز رفتارهای نامطلوب در کودکانی که به دلایل مختلف از خونه و خونواده فراری هستن، خیلی زیاده. پدر و مادر و در درجه دوم خواهر و برادر کودک، اولین الگوهای او هستن. کودک میتونه رفتارهای نامطلوب رو از والدین یا اطرافیانش یاد بگیره.

همچنین نوع برخورد و تعامل والدین و خواهر و برادرها با کودک، میتونه باعث پرورش رفتار مطلوب در کودکان بشه و یا برعکس اون‌هارو به سمت رفتارهای پرخطر و ناسالم سوق بده.

محیط نامناسب اجتماعی و فرهنگی

تأثیر محیط بر رفتار کودک خیلی مهم و قابل توجهه. کودک رفتارهاش رو از خونواده، دوست، آشنا، همکلاسی‌ها، معلم و هر کسی که با او ارتباط باشه یاد می‌گیره. کودکان بسیاری از رفتارهای نامطلوب رو از افراد نزدیک خودشون تقلید می‌کنن.

توی یک محیط خوب و سالم پرورش رفتار مطلوب در کودکان خیلی آسونه چون کودک الگوهای رفتاری زیادی داره . برعکس این موضوع هم صادقه. یک محیط نامناسب میتونه بستری برای پرورش رفتارهای نامطلوب در کودک باشه.

ممکنه والدین کودک رفتار مناسبی با کودک داشته و توی خونه فضای امن و سالمی رو برای او فراهم کرده باشن اما، محیط ناسالم اطراف زحمات اونها رو هدر داده و عاملی برای بروز رفتارهای نامطلوب در کودک بشه.

شکست‌ها و تجربه‌های تلخ کودک در زندگی

درد و رنج و تحمل سختی‌ها برای همه انسان‌ها سخته. حتی بزرگسالان و گاهی اوقات افراد مسن هم زیر بار سختی‌ها و شکست‌ها کمر خم می‌کنن.

حالا تصور کنین کودکی در معرض سختی‌های زندگی قرار بگیره. از اونجایی که کودکان معمولاً توانی برای مقابله با دشواری‌های زندگی‌شون ندارن، در مواجه با مشکلات ممکنه دچار رفتارهای متفاوتی بشن. برخی از اونها ممکنه گوشه گیر و کاملاً ساکت و منفعل بشن و بعضی دیگه خشونت و رفتارهای خطرناک از خودشون بروز بدن.

هر دوی این رفتارها خطرناک و آسیب زننده‌ست. گاهی اوقات والدین سکوت و گوشه‌گیری بیش از حد کودک رو نشونه بدی نمی‌دونن. اما این موضوع میتونه آینده تحصیلی و کاری کودک رو تحت تأثیر قرار بده.

راهکارهای پرورش رفتار مطلوب در کودکان

رفتار نامطلوب و نامناسب کودک همیشه باعث ناراحتی والدینه و اونها رو به دردسر میندازه. اما خبر خوب اینه که کودکان بر خلاف بزرگسالان زود تغییر می‌کنن.

با آموزش درست به کودکان میشه رفتارهای مناسب رو جایگزین رفتارهای نامناسب کرد.  والدین با به کار گیری راه حل‌هایی می‌تونن رفتارهای مطلوب رو در کودک پرورش داده و رفتارهای نامطلوب و آزار دهنده رو در کودک کاهش بدن. بعضی از این راه‌حل‌ها در زیر ذکر شده.

به کودک خود احترام بذارین

همونطور که گفتیم کودک والدین و اطرافیانش رو می‌بینه و از اونها تقلید میکنه. اگه می‌خواین کودک شما احترام گذاشتن و با احترام صحبت کردن رو یاد بگیره، خودتون باید با او با احترام برخورد کنین.

خیال نکنین که کودکان به خاطر سن و سال کم و رفتارهای بچگانه، متوجه رفتار احترام‌آمیز نمیشن و به اون توجه نمی‌کنن. بلکه کاملاً برعکس کودک نسبت به بی احترامی و توهین حساسه و به سرعت واکنش نشون میده و اون رو یاد می‌گیره.

اگه می‌خواین به پرورش رفتار مطلوب در کودکان توجه کنین، بهتره که در قدم اول، به کودک خودتون احترام بذارین.

کودک رو در حضور دیگران تنبیه نکنین

تنبیه کردن کودک چه بدنی و چه کلامی یکی از بزرگترین اشتباهاتیه که والدین مرتکب میشن. وقتی کودک‌تون رو در جمع تنبیه و سرزنش می‌کنین، اعتماد به نفس او رو از بین برده و ممکنه او رو گستاخ‌تر کنین.

اگه در جمع بودین و احساس کردین کودکتون رفتار نامطلوبی از خودش نشون میده، او را به گوشه‌ای برده و تنهایی با او صحبت کنین. با آرامش کودک‌تون رو به خوش رفتاری دعوت کنین و در صورت نیاز جمع رو ترک کنین اما کودک رو در حضور دیگران سرزنش نکنین.

تنبیه بدنی کودک ممنوع!

گاهی لازمه کودک رو توبیخ و تنبیه کنین اما همه روانشناسان تنبیه بدنی رو ممنوع کردن. تنبیه بدنی می‌تونه تأثیرات بسیار مخربی بر روح و روان کودک شما داشته باشه.

برای تنبیه کودکان می‌تونین روش‌های مختلفی رو در نظر بگیرین مثلاً برای مدتی  کودک رو از تلویزیون دیدن یا بازی کردن با اسباب بازی‌ها محروم کنین اما هرگز او رو تنبیه بدنی نکنین. تنبیه بدنی کودکان جرم محسوب شده و هیچ توجیهی نداره.

به صحبت‌های کودک گوش کنین

به صحبت‌های کودک در هر سنی که هست گوش کنین و به اونها اهمیت بدین. وقتی با کودک‌تون صحبت می‌کنین علاوه بر اینکه او رو سرگرم کرده و به او اجازه میدین تا نظراتش رو بیان کنه، خودتون هم با روحیاتش بیشتر آشنا شده و بهتر می‌تونین با او کنار بیاین.

وقتی کودک برای صحبت کردن به سراغتون میاد هر چقدر هم که خسته و بی حوصله هستین، به صحبت‌هاش گوش بدین و او رو از خودتون دور نکنین.

برای تعامل با کودک‌تون وقت بذارین

والدینی که با کودک‌شون وقت می‌گذرونن و در روز اوقاتی رو به بودن در کنار کودک اختصاص میدن، روابط صمیمانه تری با کودک دارن. میشه گفت در بسیاری از موارد پایه‌های ارتباط والدین با کودک از همون کودکی شکل می‌گیره.

بنابراین اگه والدین از سنین پایین نتونن ارتباط موثری با کودک‌شون برقرار کنن، ممکنه در بزرگسالی هم برای ارتباط با فرزندشون دچار مشکل بشن و نتونن به اندازه کافی به او نزدیک بشن.

به بازی و سرگرمی کودک‌تون اهمیت بدین

بازی و سرگرمی اولویت اول همه کودکانه. کودک سالم شاده و در طول روز اوقات زیادی رو به بازی و شادی اختصاص میده. انرژی و نشاط کودک رو با تذکرهای پشت هم و سرزنش کردن از بین نبرین. اگه کودک شما در بازی کردن رفتارهای خطرناک و نامطلوبی داره سعی کنین با تهیه لوازم بازی مورد علاقه‌اش و آموزش صحیح او رو به سمت بازی‌های سالم و آموزنده سوق بدین.

کودک خودتون رو تحقیر و سرزنش نکنین

در بالا توضیح دادیم که تحقیر کردن و سرزنش کردن کودک در حضور دیگران اشتباه خیلی بزرگیه اما، در خلوت هم نباید کودک رو تحقیر کنین. خیلی از رفتارهای بزرگسالی ما از اتفاقات کودکیمون سرچشمه می‌گیرن. اگه به این موضوع آگاه باشین که رفتار شما با کودک چقدر روی آینده او تأثیر گذاره، هیچ وقت کودکتون رو تحقیر و سرزنش نمی‌کنین.

از مقایسه کردن کودک با هم سن وسالانش پرهیز کنین

احساس رقابت در میان انسان‌ها توی هر سنی اجتناب ناپذیره اما، احساس رقابت اگه از کنترل خارج بشه میتونه به رفتارهای ناپسند مثل حسادت منتهی بشه. به طور طبیعی احساس رقابت به میزان متفاوت در همه کودکان و بزرگسالان وجود داره اما شما به عنوان والدین کودک، سعی نکنین با مقایسه کردن‌های پی در پی احساس رقابت رو در کودک خودتون تشدید کنین.

این موضوع رو بپذیرین که هر کودک توانایی‌ها و استعدادهای متفاوتی داره برای درک بهتر این موضوع بهتره دوران کودکی خودتون رو به خاطر بیارین!

به کودک‌تون محبت کنین

لازم به گفتن نیست که محبت کردن و محبت دیدن یکی از مهمترین نیازهای بشره. کودک درون ما در هر سن و سالی که باشه تشنه محبت و نوازشه. طبیعیه که کودک نیاز بیشتری به محبت و حمایت داره.

کودکانی که از جانب والدین خودشون محبت و توجه کافی رو دریافت نمی‌کنن، در آینده با مشکلات روحی زیادی دست و پنجه نرم می‌کنن و به احتمال زیاد در روابط خود با دیگران دچار مشکل میشن.

به کارهای مثبت کودک‌تون توجه نشون بدین

خیلی از کودکان از این گله می‌کنن که والدینشون به اونها توجه ندارن و اونها رو به خاطر کارهای خوبشون تشویق نمی‌کنن. به رفتارهای کودک خودتون دقت کنین و تمام رفتارهای او رو بررسی کنین.

حتماً در طول روز و در طول هفته کارهای مثبت و خوبی از کودکتون می‌بینین. این رفتارهای خوب رو نادیده نگیرین. هر رفتار خوبی از کودک دیدین به اون واکنش نشان بدین. اینطوری به کودک‌تون نشون میدین که حواستون به او هست و کارهای خوبش از چشمتون دور نمونده.

مثلاً، ناخن جویدن کودکان، یکی از عادت‌های ناپسنده؛ زمانی که کودک این عادت اشتباه رو ترک میکنه، بهتره که والدین به این موضوع توجه کنن و کود‌ک‌شون رو به خاطر این رفتار درست تشویق کنن.

کودک رو تشویق کنین و به او پاداش بدین

مورد تشویق قرار گرفتن و پاداش گرفتن، برای همه کودکان لذت بخشه. گاهی اوقات در مقابل رفتارهای مطلوب و پسندیده به کودک‌تون پاداش بدین. البته حواستون باشه که همه رفتارهای خوب رو در کودک خودتون شرطی نکنین؛ بهتره رفتارهای خوب به عنوان یک خصلت در کودک نهادینه بشه.

در مقابل انجام یک عمل شایسته یا کسب موفقیت در طول یک ماه یا نهایتاً سه ماه برای کودک جایزه تعیین کنین.

مدت تعیین جایزه نباید خیلی طولانی باشه. چون کودک انگیزه‌اش رو برای تلاش از دست میده و از تهیه جایزه تعیین شده از توان شما خارج باشه، کودک دچار سرخوردگی شده و اعتمادش رو به شما از دست میده. بهتره زمان‌های کوتاه با جایزه‌های کوچکتر رو جایگزین زمان‌های طولانی با جایزه‌های بزرگ کنین.

به رفتار خودتون در خانه و نحوه تعامل افراد خانواده دقت کنین

والدینی که با همدیگه تعامل مناسبی نداشته و رفتارهای ناشایستی دارن، نمی‌تونن انتظار داشته باشن کودکی با رفتارهای مطلوب و شایسته تربیت کنن. رفتار والدین و اعضای خانواده با همدیگه، روی نحوه رفتار کودک اثر میذاره.

اگه می‌خواین کودکی شایسته با رفتار مطلوب پرورش بدین، در درجه اول باید به نحوه رفتار خودتون با همدیگه در خانه و خانواده توجه کنین و در صورت نیاز رفتار خودتون رو اصلاح کنین. اینطوری کودک شما هم رفتار پسندیده‌تر و مطلوب‌تری داره.

از روانشناس و مشاور کمک بگیرین

مراجعه به روانشناس و مشاور برای عبور از چالش‌هایی که در تربیت کودک با اون مواجه میشین، خیلی کمک کننده و تأثیرگذاره. اگه کودک شما رفتارهای نامناسبی داره که دلیلش رو نمی‌دونین حتماً از مشاور و روانشناس کمک بگیرین. صحبت‌های روانشناس با شما و در صورت نیاز با خود کودک میتونه سبب رفع ناهنجاری‌های رفتاری در کودک بشه.

کتاب‌های تربیت کودک بخونین

این مطلب اونقدر مهمه که شاید بهتر بود این مورد رو اوایل مطلب می‌گفتیم. همه شما درباره مزایای مطالعه و کتاب خوانی زیاد شنیدین. برای موضوع پیچیده و سختی مثل تربیت کودک کتاب خوندن میتونه خیلی به شما کمک کنه.

برای اینکه بتونین با کودکتون در هر سنی که هست، بهترین تعامل رو داشته باشین، می‌تونین از کتاب‌های مناسبی که در این زمینه نوشته شده کمک بگیرین. با خوندن کتاب‌های آموزشی تربیت کودک و روانشناسی کودک، علاوه بر اینکه اطلاعات خودتون رو بالا می‌برین، رفتار شما با کودکتون بهبود پیدا میکنه.

جمع بندی

پرورش رفتار مطلوب در کودکان خواسته همه والدینه. دلایل مختلفی برای بروز رفتارهای نامناسب و نامطلوب در کودکان وجود داره.

والدین برای درمان رفتارهای نامطلوب و آزاردهنده کودک اولش باید ریشه این رفتارها رو شناسایی کرده و سپس با به کارگیری راه‌های مناسب، رفتارهای مطلوب و مناسب رو جایگزین رفتارهای نامناسب کودک کنن.