راه‌های کنترل دروغ گفتن کودکان

گاهی‌ اوقات، دروغ گفتن کودکان به یک اتفاق عادی تبدیل میشه که ممکنه در آینده، عواقب جبران‌ناپذیری برای اون‌ها به همراه داشته باشه. اگه فرزند شما به دروغگویی شناخته بشه، حتی وقتی حقیقت رو میگه، ممکنه شما یا اشخاص دیگه حرفش رو باور نکنین.

به همین دلیله که کنترل دروغگویی کودکان، یکی از موضوعات مهمیه که همه والدین باید بهش توجه ویژه‌ای داشته باشنن. در این مقاله، با پرش همراه باشین تا رازهای مدیریت دروغگویی کودکان رو از نظر روانشناسی کودک، بهتون معرفی کنیم.

دروغ گفتن کودکان، عادتی ناپسند

بعضی موقع‌ها، کودکان به پدر و مادرهاشون دروغ میگن که در خیلی از شرایط این دروغ‌ها بی‌ضرر هستن. صداقت صفتیه که بزرگسالان اون رو ارزشمند می‌دونن؛ پس وقتی کودکان دروغ میگن، این امر باعث نگرانی والدین میشه.

راه‌های کنترل دروغگویی کودکان می‌تونه زیاد و گسترده باشه؛ اما در این مطلب قصد داریم راه‌هایی رو به شما عزیزان معرفی کنیم که می‌تونه در بهبود رفتار کودکان تاثیر خیلی زیادی داشته باشه.

از نظر روانشناسی، کودکان از سنین سه سالگی به بعد، شروع به استفاده از دروغ برای اهداف مختلف اجتماعی و پنهانی می‌کنن و هر چه بزرگتر میشن، ممکنه این عادت در شخصیتشون موندگارتر بشه؛ به شکلی که تصور کنن این کار، روشی موثر برای رهایی از مشکلات، فرار از مسئولیت یا رسیدن به هدفی خاصه. بنابراین، در مواجه با دروغ گفتن کودکان، باید واکنشی مناسب و سنجیده از خودتون نشون بدین.

دروغگویی در کودکان از چه زمانی شروع میشه؟

کودکان می‌تونن دروغ گفتن رو از سنین پایین یاد بگیرن. معمولا دروغگویی در کودکان در حدود 3 سالگی شروع میشه. این زمانیه که بچه‌ها متوجه میشن شما نمی‌تونین ذهنشون رو بخونین؛ پس می‌تونن چیزهایی بگن که درست نیست، بدون اینکه شما حقیقت رو متوجه بشین.

کودکان در سنین 4-6 سالگی بیشتر دروغ میگن. اون‌ها ممکنه با تطبیق حالات چهره و لحن صداشون، در دروغ گفتن بهتر بشن. در همین دورانه که والدین باید به‌طور جدی، به فکر استفاده از را‌ه‌های کنترل دروغگویی در کودکان باشن.

همون‌طور که کودکان بزرگتر میشن، می‌تونن با موفقیت بیشتری دروغ بگن، بدون اینکه گیر بیفتن. دروغ‌ها هم پیچیده‌تر میشن؛ چون کلمات بیشتری یاد گرفته و درک بهتری از نحوه تفکر دیگران پیدا می‌کنن.

علت دروغگویی کودکان چیست؟

آشنایی با دلایل دروغگویی در بچه‌ها، به والدین کمک می‌کنه تا راه‌های کنترل دروغگویی در کودکان رو به شیوه‌ای مناسب درک کرده و به کار بگیرن.

بیشتر والدین فکر می‌کنن که کودکان برای به دست آوردن چیزی که می‌خوان، اجتناب از عواقب یا رهایی از کاری که نمی‌خوان انجام بدن، دروغ میگن.

این‌ها انگیزه‌های رایج برای دروغگویی کودکان هستن؛ اما بیاین در ادامه علت دروغگویی کودکان رو از منظرهای مختلف بررسی کنیم.

آزمایش یک رفتار جدید

روانشناسان کودک میگن یکی از دلایل دروغگویی کودکان، اینه که اون‌ها این ایده جدید رو کشف کردن و امتحانش می‌کنن تا ببینن چه اتفاقی میفته؛ درست مثل بسیاری از انواع رفتارها. اون‌ها در جستجوی این موضوع هستن که بفهمن اگه در مورد یک وضعیت دروغ بگن، چه اتفاقی میفته؟

این یک چیز طبیعیه که ممکنه برای اکثر کودکان پیش بیاد؛ مسئله اصلی نحوه پاسخ دادن شما به این رفتار اون‌هاست. شما نباید تنبیهشون کنین یا با نادیده گرفتن این رفتار، بهشون نشون بدین که ایرادی نداره. بلکه باید واکنش درستی داشته باشین تا بدون احساس بد، بفهمن کارشون اشتباه بوده.

افزایش عزت‌نفس و کسب تایید

یکی دیگه از دلایل دروغگویی کودکان، افزایش عزت‌نفس و کسب تایید از دیگرانه. کودکانی که اعتماد به نفس ندارن، ممکنه دروغ‌های بزرگی بگن تا خودشون رو باهوش، خاص یا با استعدادتر نشون بدن. اون‌ها این کار رو می‌کنن تا عزت نفسشون رو افزایش داده و خودشون رو در چشم دیگران خوب نشون بدن.

این رو به خاطر داشته باشین که اگه تعامل درستی با فرزند خودتون برقرار کنین و حس ارزشمندی بهش بدین، دیگه نیازی برای این کار حس نمی‌کنه. بیشتر آسیب‌هایی که کودکان می‌بینن و روی سنین بزرگسالی اون‌ها هم تاثیر می‌ذاره، همین مسئله عزت نفس و حس ارزشمندیه.

روانشناسان زیادی تا به امروز تاثیر عزت نفس بر زندگی رو بررسی کردن و نتایج هم نشون داده افرادی که عزت نفس بالایی دارن و احساس ارزشمندی می‌‎کنن، به انجام کارهای نابهنجار تمایل کمتری دارن و در کل زندگی سالم‌تری برای خودشون می‌سازن.

برداشتن تمرکز از روی خود

روانشناسان میگن کودکان مبتلا به اضطراب یا افسردگی، ممکنه در مورد احساسات و افکار خودشون دروغ بگن تا توجه از روی اون‌ها برداشته بشه. این دسته از کودکان، ممکنه با دروغگویی مشکلات خودشون رو کوچیک جلوه بدن. برای مثال، در پاسخ به سوال شما در رابطه با خواب شب گذشته، ممکنه بگن: «نه، نه، دیشب خوب خوابیدم»؛ چون نمی‌خوان نزدیکاشون در مورد اون‌ها نگران باشن.

صحبت کردن قبل از فکر کردن

دکتر کارول برادی، روانشناس بالینی و ستون نویس منظم مجله ADDitude که با بسیاری از کودکان مبتلا به ADHD کار کرده، در رابطه با علت دروغگویی در کودکان میگه که ممکنه بعضی اوقات از روی تکانشگری دروغ بگن.

طبق گفته‌های دکتر برادی: «یکی از مشخصه‌های نوع تکانشی ADHD این است که قبل از اینکه فکر کنند صحبت می‌کنند؛ بنابراین خیلی وقت‌ها با مشکل دروغگویی در این کودکان مواجه می‌شوید.»

علائم و نشونه‌های دروغگویی در کودکان

پس تا اینجا فهمیدیم که دروغ گفتن در کودکان می‌تونه دلایل مختلفی داشته باشه، از فرار از مسئولیت گرفته تا جلب توجه یا حتی آزمایش رفتار جدید. اما چطوری متوجه بشیم که بچه‌مون داره حقیقت رو میگه یا یک داستان جدید سر هم کرده؟

خیلی وقت‌ها نشونه‌های ظریفی در حرف زدن و رفتار کودک وجود داره که می‌تونه ما رو به واقعیت نزدیک‌تر کنه. یک تغییر کوچیک در حالت چهره، مکث‌های غیرعادی، یا حتی طرز بیان یک جمله ساده می‌تونه سرنخی باشه که نشون بده ماجرا اونجوری که تعریف شده، اتفاق نیفتاده. حالا بریم سراغ این نشونه‌ها و ببینیم چطور میشه اون‌ها رو تشخیص داد.

پرهیز از تماس چشمی یا نگاه غیرعادی

یکی از نشونه‌های رایج دروغ گفتن، اینه که کودکتون موقع صحبت کردن مستقیم در چشم شما نگاه نمی‌کنه. بعضی‌ها ممکنه سرشون رو بندازن پایین یا نگاهشون رو به سمت دیگه‌ای بچرخونن، انگار دنبال یک راه فرار ذهنی می‌گردن.

البته خیلی از بعضی از بچه‌های دیگه، بیش از حد توی چشماتون زل می‌زنن؛ چون شنیدن که دروغگوها معمولا از تماس چشمی فرار می‌کنن! در هر دو حالت، یک تغییر محسوس در رفتار عادی‌شون وجود داره که می‌تونه نشونه‌ای از دروغگویی باشه.

تغییر در ریتم حرف زدن و تپق زدن

وقتی بچه‌ها سعی می‌کنن یک داستان ساختگی رو تعریف کنن، معمولاً ریتم حرف زدنشون فرق می‌کنه یا زیادی سریع و بدون وقفه صحبت می‌کنن که انگار می‌خوان زودتر از این موقعیت خلاص بشن. گاهی هم بیش از حد مکث می‌کنن و تپق می‌زنن؛ چون دارن دنبال یه روایت قانع‌کننده می‌گردن. حتی بعضی وقت‌ها وسط حرفاشون چیزی که گفتن رو اصلاح می‌کنن؛ چون فراموش می‌کنن چه دروغی سر هم کردن. این تغییرات در لحن و بیان، می‌تونه یک نشونه قوی باشه.

جزئیات زیاد یا برعکس، توضیحات خیلی کلی

بچه‌هایی که دروغ میگن، معمولاً یا بیش از حد وارد جزئیات میشن یا برعکس، حرفاشون خیلی کلی و سطحی به نظر میاد. اون‌هایی که زیادی توضیح میدن، سعی دارن با اضافه کردن جزئیات اضافی، داستانشون رو واقعی‌تر جلوه بدن؛ در حالی که ممکنه بعضی از این جزئیات اصلاً منطقی نباشه.

از طرفی، بعضی از بچه‌ها وقتی دروغ میگن، فقط یک جمله کوتاه و مبهم میگن و وارد جزئیات نمیشن؛ چون می‌ترسن اگه بیشتر توضیح بدن، دروغشون لو بره.

بی‌قراری و تغییر زبان بدن

زبان بدن، یکی از مهم‌ترین راه‌های تشخیص دروغ گفتنه. وقتی بچه‌ها دروغ میگن، ممکنه بی‌قرار بشن، مدام دست و پای خودشون رو تکون بدن یا یک حرکت غیرعادی مثل خاروندن صورت، بازی کردن با انگشت‌ها یا حتی جویدن لبشون انجام بدن. این نشونه‌ها بیشتر به خاطر استرس و اضطراب ناشی از ترس از لو رفتنه. البته همیشه به این معنا نیست که دارن دروغ میگن؛ ولی اگه همراه با بقیه نشونه‌ها باشه، می‌تونه یک سرنخ قوی باشه.

تناقض در حرف‌ها و تغییر روایت

یکی از واضح‌ترین نشونه‌های دروغگویی در بچه‌ها، اینه که اگه چند بار ازشون درباره یه موضوع سوال بپرسین، ممکنه هر بار یک چیز جدید بگن! مثلا اگه امروز بگن «کتابم رو دوستم برداشت» و فردا بگن «گمش کردم»، این یعنی هنوز روی داستانشون مسلط نیستن. این تغییرات نشون میده که دارن سعی میکنن روایت قانع‌کننده بسازن، اما چون واقعی نیست، نمی‌تونن اون رو ثابت نگه دارن.

دروغگویی در کودکان و راهکارهای درمان

روانشناسان در رابطه با راه‌های کنترل دروغگویی کودکان به این نتیجه رسیدن که اول از همه مهمه والدین به کارکرد دروغ فکر کنن؛ چه نوع دروغ‌هایی و اینکه شرایط دروغ‌ها چگونه‌ست. اون‌ها میگن درمان‌های رفتاری به عملکرد دروغ‌ها و شدت مشکل بستگی داره.

در این بخش سعی کردیم راه‌های کنترل دروغگویی کودکان رو در چند سطح از دروغگویی براتون توضیح بدیم. همچنین، برای آشنایی با راهکارهای عملی مقابله با دروغگویی کودکان می‌تونین از بسته کودک من و محصول روانشناسی مادر و کودک موجود در اون استفاده کنین. با این محصول فوق‌العاده، علاوه بر تسلط بر مدیریت دروغگویی کودکتون، می‌تونین رابطه خودتون رو هم باهاش بهتر کنین.

راه‌های کنترل دروغگویی کودکان سطح یک

وقتی صحبت از دروغ‌های مبتنی بر جلب توجه به میون میاد، روانشناسان میگن بهتره اون‌ها رو نادیده بگیرین. به جای برخورد شدید و گفتن جمله «این یک دروغه. می‌دونم که این اتفاق برات نیفتاده»، به راحتی از اون گذر کنین. روانشناسان رویکرد ملایمی رو پیشنهاد می‌کنن که در اون، والدین لزوماً برخوردی نمی‌کنن، اما اصلا حاضر هم نیستن که توجه زیادی به اون موضوع نشون بدن.

این راهکار از راه‌های کنترل دروغگویی کودکان، مخصوصا در صورتی کاربردیه که دروغ، ناشی از اعتماد به نفس پایین کودک باشه؛ بنابراین اگه اون‌ها میگن "من امروز در مسابقات فوتبال 10 گل زدم و همه من رو روی شونه‌های خودشون گذاشتن و این شگفت‌انگیز بود" و شما فکر می‌کنین این درست نیست، فقط ازش گذر کنین.

برای این نوع دروغ‌های سطح پایین که واقعا به کسی آسیب نمی‌رسونن، نادیده گرفتن و هدایت کردن به چیزی که می‌دونین واقعیه، بهترین راهکاره.

راه‌های کنترل دروغگویی کودکان سطح دو

روانشناسان میگن که اگه راهکار بخش قبلی موثر نباشه، والدین می‌تونن تنبیه ملایمی داشته باشن. اون‌ها از والدین می‌خوان که در این مواقع، صحبت‌های کودک رو یک داستان بلند در نظر بگیرن. اگه کودک یکی از این داستان‌ها رو تعریف می‌کنه، بهتره والدین بهش بگن: "این به نظر داستان بلندی میاد؛ چرا دوباره تلاش نمی‌کنی به من بگی واقعا چه اتفاقی افتاده؟"

راه‌های کنترل دروغگویی کودکان سطح سه

اگر مسئله چیزی جدی‌تری باشه، مثل اینکه کودک درباره جایی که بوده‌ یا اینکه مسئولیت‌های خودش رو انجام داده‌ دروغ میگه، والدین می‌تونن به پیامد اون فکر کنن. کودکان باید متوجه بشن که این نوع دروغ عواقبی خواهد داشت؛ بنابراین نباید به سادگی از اون عبور کرد.

مثل همه عواقب، روانشناسان توصیه می‌کنن که عواقب این دروغ‌ها باید کوتاه‌مدت باشه که به کودک، فرصتی میده تا به انجام رفتارهای درست برگرده. همچنین، بسته به شدت دروغ، باید مؤلفه‌ای برای پرداختن به چیزی که کودک در مورد اون دروغ گفته، وجود داشته باشه.

برای مثال اگه کودکی گفته باشه که در تمام هفته هیچ تکلیفی نداشته و سپس والدین متوجه میشن که هر روز تکلیف داشته، باید یک نوع پیامد برای دروغگویی وجود داشته باشه و همچنین باید بشینن و همه کارها رو انجام بدن. اگه کودک دیگه‌ای رو زده باشه و در مورد اون دروغ بگه، تنبیه و همچنین کتک زدن عواقبی داره.

روانشناسان در رابطه با راه‌های کنترل دروغگویی کودکان، در این مورد خاص پیشنهاد میدن که از فرزندتون بخواین برای کودک دیگه یک نامه عذرخواهی بنویسه یا رو در رو، ازش معذرت خواهی کنه.

نکات مهم در رابطه با راهکارهای کنترل دروغگویی کودکان

تا این بخش از مقاله به مفاهیم مختلف در رابطه با کنترل دروغگویی و راهکارهای اون پرداختیم.

در بخش پایانی مقاله سعی داریم نکات بسیار مهم در رابطه با راه‌های کنترل دروغگویی کودکان رو با مثال‌های ملموس به شما بگیم.

با کودکتون درباره حقیقت حرف بزنین

در مورد دروغ گفتن و راست گفتن با فرزندانتون گفتگو کنین. برای مثال، «اگه بابا بهت دروغ بگه، چه احساسی پیدا می‌کنی؟» یا «وقتی معلمی دروغ بگه، چه اتفاقی میفته؟»

کودکتون رو از موقعیت‌های وسوسه‌کننده دور کنین

به کودک خودتون کمک کنین از موقعیت‌هایی که نیاز به دروغ گفتن داره دوری کنه. به عنوان مثال، اگه از کودکتون بپرسین که آیا شیر رو ریخته یا نه، ممکنه کودک شما وسوسه بشه که دروغ بگه. برای جلوگیری از این وضعیت، فقط می تونین بگین: "می‌بینم که یک تصادف با شیر رخ داده؛ بیا اون رو تمیز کنیم".

راستگویی رو با تحسین تقویت کنین

فرزندتون رو به خاطر راستگویی در رابطه با کار اشتباه، تحسین کنین. برای مثال، «خیلی خوشحالم که به من گفتی چه اتفاقی افتاده، بیا با هم کاری کنیم تا همه چیز مرتب بشه».

الگوی صداقت باشین

الگویی برای گفتن حقیقت باشین. به عنوان مثال، «در گزارشی که امروز برای کار نوشتم، اشتباه کردم. من به رئیسم گفتم تا بتونیم اون رو درست کنیم».

با شوخی کودکتون رو به راستگویی تشویق کنین

از یک شوخی برای تشویق فرزندتون به راستگویی استفاده کنین. به عنوان مثال، کودک پیش دبستانی شما ممکنه بگه: "خرس عروسکی من اون رو شکست". می‌تونین چیزی شبیه این بگین: «تعجب می‌کنم چرا تدی این کار رو کرد؟» این شوخی رو ادامه بدین تا زمانی که فرزندتون راستش رو بگه.

تأثیر دروغ روی روابط رو توضیح بدین

در مورد اینکه دروغ گفتن چه احساسی در شما ایجاد می‌کنه، صحبت کنین. شما می‌تونین در رابطه با اینکه دروغگویی کودک چطوری روی روابط شما با فرزندتون تأثیر می‌ذاره، با آرامش با فرزندتون صحبت کنین.
این امر روی تفاوت بین اون چیزی که در صورت صادق بودن فرزند شما اتفاق میفته و چیزی که در صورت کتمان کردن حقیقت رخ میده، تأکید داره.

راستگویی رو برای فرزندتون آسون کنین

دروغ نگفتن رو برای فرزندتون راحت‌تر کنین. می‌تونین با فکر کردن به اینکه چرا فرزندتون ممکنه دروغ بگه شروع کنین. به عنوان مثال، اگه فرزند شما برای به دست آوردن چیزهایی که می‌خواد دروغ میگه، سیستم پاداشی رو در نظر بگیرین که به فرزندتون اجازه میده با گفتن حقیقت جایزه بگیره.

جمع‌بندی

دروغ گفتن کودکان، رفتاری طبیعیه که معمولاً بخشی از رشد ذهنی و اجتماعی اون‌هاست. بچه‌ها ممکنه برای فرار از تنبیه، جلب توجه، یا حتی آزمایش مرزهای واقعیت دروغ بگن.
اما مهم‌ترین نکته اینه که والدین و مربیان به‌جای واکنش‌های تند و سرزنش‌گرانه، با درک ریشه‌های این رفتار و ایجاد فضایی امن و قابل اعتماد، به کودکان کمک کنن تا صداقت رو یاد بگیرن.

تشویق به راستگویی، الگوسازی رفتاری و گفت‌وگوهای صمیمی، ابزارهای مؤثری برای شکل دادن به شخصیتی صادق و مسئولیت‌پذیر در کودکان هستن. در نهایت، با صبر، محبت و آگاهی، می‌تونیم به بچه‌ها یاد بدیم که حقیقت، ارزشمنده و باعث شکل‌گیری روابطی سالم و پایدار میشه.