ترس از مدرسه؛ مهم‌ترین علائم و راه‌های درمان

یکی از تلخ‌ترین خاطراتی که از دوران مدرسه در ذهن خیلی از دانش‌آموزان به جا مونده، خاطره مربوط به روز اول مدرسه‌ست. همون روزی که خیلی از بچه‌ها به خاطر ترس از مدرسه، با چشم گریون سر کلاس میشینن یا سر صف اسم مادرشون رو صدا میزنن. ترس از مدرسه مشکلیه که ممکنه برای خیلی از دانش‌آموزان کلاس اولی پیش بیاد و چیز عجیبی نیست. دلیلشم معمولاً اینه که از محیط جدید می‌ترسن، به مامان و باباشون وابسته‌ان، یا نگرانن که با معلم و دوستای جدید چطوری کنار بیان.

در این شرایط، برخورد پدر و مادر و معلم‌ها خیلی مهمه؛ اگه دانش‌آموز حس کنه یک نفر هست که درکش می‌کنه، راحت‌تر با این ترس کنار میاد. آشنا کردن کودک با محیط مدرسه قبل از شروع سال تحصیلی، آروم صحبت کردن و حتی تعریف کردن از خاطرات خوب مدرسه، می‌تونه کمک کنه که این دلشوره زودتر برطرف بشه. اگه می‌خواین با راهکارها و دلایل ترس از مدرسه بیشتر آشنا بشین، تا آخر این مقاله ما رو همراهی کنین.

اصلی‌ترین علائم ترس از مدرسه

اگه شک دارین که فرزندتون دچار ترس از مدرسه هست یا نه، باید نشونه‌ها و علائمش رو بررسی کنین؛ اگه چند تا از این نشونه‌هایی که قراره در ادامه بررسی کنیم رو توی رفتارش دیدین، بهتره زودتر به فکر راه‌حل باشین تا این ترس در روحیه و پیشرفت تحصیلیش تأثیر منفی نذاره. این معضل ممکنه باعث بشه تا کودک هر روز بهانه بیاره، صبح‌ها سخت از خواب بیدار بشه، یا حتی دچار علائم جسمی بشه که هیچ دلیل پزشکی خاصی ندارن.

به طور کلی، علائم این ترس رو میشه در چهار دسته کلی قرار داد:

علائم رفتاری

کودکانی که با این نوع مشکل درگیر هستن، معمولاً تمام تلاش‌شون رو می‌کنن تا با بهانه‌های مختلف از مدرسه رفتن فرار کنن. اون‌ها هر چیزی رو به عنوان دلیل موجه برای مدرسه نرفتن به والدین خودشون ارجاع میدن تا بتونن در خانه بمونن. حتی ممکنه گوشه‌ای از خانه پنهان بشن تا پدر و مادرشون نتونن اون‌ها رو پیدا کنن و به مدرسه بفرستن!

تعدادی از دانش‌آموزان زمانی که به جلوی در مدرسه می‎رسن، والدین خودشون رو در آغوش می‌گیرن و به هیچ‌وجه از اون‌ها جدا نمیشن! خیلی از بچه‌ها از همون حقه قدیمی «دلم درد می‌کنه» استفاده می‌کنن و خودشون رو به مریضی می‌زنن تا بتونن در خانه بمونن.

گروهی دیگه وارد مدرسه میشن اما هر یک ساعت به بهونه‌های مختلف از معلم‌های خودشون درخواست می‌کنن که به پدر و مادرشون تلفن بزنن.

یکی دیگه از علائمی که می‌تونه نشون‌ دهنده ترس کودک از مدرسه باشه، مقاومت خیلی زیادش برای بیدار شدن از خواب صبحه؛ البته باید دقت کنین که تنبلی رو با این مشکل اشتباه نگیرین. شرکت نکردن در فعالیت‌های گروهی مدرسه، گوشه‌گیری در زنگ تفریح‌ها و بازی نکردن با بچه‌ها از نشانه‌های دیگه‌ای هست که می‌تونه زنگ خطر و علت ترس از مدرسه باشه.

علائم جسمانی

حتماً این رو می‌دونین که مشکلات روحی مثل ترس و اضطراب می‌تونن بیماری‌های جسمی رو با خودشون همراه داشته باشن. کودکانی که با مسئله ترسیدن از فضای مدرسه دست و پنجه نرم می‌کنن، مدام درگیر بیماری‌هایی مثل دل‌درد، سردرد، استفراغ، سرگیجه، خشکی دهان، تپش قلب، اسهال و ضعف میشن.

شاید هر کودکی که بدن ضعیفی داشته باشه، به دفعات با این بیماری‌ها رو به‌ رو بشه؛ سوالی که مطرح میشه اینه که چطور ضعف جسمی رو از علائم جسمی ترس از مدرسه تشخیص بدیم؟

برای این کار باید وضعیت کودک خودتون رو زیر نظر بگیرین؛ اگه در مدت کوتاهی بعد از ورود کودک به فضای خانه یا مدرسه نرفتن، علائم نام‌ برده از بین میره، یعنی فرزندتون با ترس از مدرسه درگیر شده.

علائم روانی

کودکانی که با این مشکل مواجه میشن، معمولاً علائم روانی دیگه‌ای هم از خودشون نشون میدن؛ مثلاً اختلال در خواب، ترسیدن از فضاهای تاریک، پرخاشگری و عصبانیت‌های بیش از اندازه، لکنت زبان، جویدن ناخن و شب ادراری از جمله علائم روحی هستن که ممکنه کودکان از خودشون بروز بدن.

علائم تحصیلی و اجتماعی

یکی دیگه از علائم مهم و جدی ترس کودک از مدرسه، علائم تحصیلی و اجتماعیه؛ یعنی کودک ممکنه افت تحصیلی پیدا کنه، تکالیفش رو انجام نده، یا علاقه‌ای به یادگیری نشون نده. بعضیا هم در ارتباط گرفتن با همکلاسی‌ها مشکل دارن و ترجیح میدن تنها باشن.

چه دلایلی باعث ایجاد ترس از مدرسه در کودکان میشه؟

در قسمت قبل متوجه شدیم که این ترس، با علائم خاصی در کودکان بروز پیدا می‌کنه. والدین می‌تونن با مشاهده هر کدوم از این علائم، راهکارهایی رو برای درمان پیش بگیرن؛ اما سوال اصلی اینجاست که علل مدرسه هراسی در کودکان چیه؟

ترس از جدایی

خیلی از بچه‌ها مخصوصاً دانش‌آموزان کلاس اولی به خاطر وابستگی زیاد به والدین، می‌ترسن از خانواده‌شون جدا بشن؛ این مشکل معمولا در کودکانی که بیشتر وقتشون رو در خانه بودن یا مهد کودک و پیش دبستانی نرفتن، دیده میشه.

محیط جدید و ناآشنا

ورود به یک فضای جدید، با آدم‌های ناآشنا، معلم‌ها و قوانین تازه، می‌تونه برای بعضی از بچه‌ها استرس‌زا باشه. بعضی‌ها از این تغییرات می‌ترسن و نمی‌دونن چطور خودشون رو با این شرایط وفق بدن. همین مورد می‌تونه از اصلی‌ترین علت فراری بودن بچه‌ها از مدرسه باشه.

تجربه‌های منفی قبلی

اگه کودک در مدرسه قبلاً تجربه بدی داشته باشه، مثل سرزنش شدن توسط معلم، مسخره شدن توسط همکلاسی‌ها یا حتی تنبیه شدن، ممکنه از مدرسه بترسه و دیگه نخواد بره.

ترس از معلم یا همکلاسی‌ها

بعضی از بچه‌ها از معلمشون می‌ترسن، مخصوصاً اگه معلمشون بداخلاق یا خیلی سخت‌گیر باشه. همین‌طور، اگه کودک در مدرسه دوست صمیمی پیدا نکنه یا توسط بقیه مسخره بشه، ممکنه مدرسه رو جای ناخوشایندی بدونه.

فشار درسی و استرس امتحان

بعضی از دانش‌آموزان به دلیل نگرانی از افت تحصیلی، سخت بودن امتحان‌ها و حجم زیاد تکالیف مدرسه استرس می‌گیرن. اگه یک کودک احساس کنه که نمی‌تونه از پس درس‌ها و وظایفش بربیاد یا مدام مقایسه بشه، ممکنه دچار اضطراب و ترس از مدرسه بشه.

مشکلات خانوادگی

گاهی دلیل اصلی ترس از مدرسه، اتفاقات داخل خونه‌ست. مثلاً اگه در خانواده اختلاف و درگیری وجود داشته باشه، ممکنه این نگرانی برای کودک به وجود بیاد که وقتی نیست، اتفاق بدی بیفته؛ یا اگه یکی از والدین بیمار باشه، بچه نگران حال اون میشه و نمی‌خواد ازش دور بشه.

مشکلات جسمی و روحی

بعضی از بچه‌ها به خاطر مشکلاتی مثل کمبود اعتماد به‌ نفس، خجالتی بودن، افسردگی یا بیش‌فعالی، از مدرسه رفتن بترسن. مشکلات گفتاری مثل لکنت زبان یا ناتوانی در یادگیری هم می‌تونه باعث بشه که کودک در مدرسه احساس راحتی نکنه.

روش‌های درمان ترس از مدرسه

اگه مطمئن هستین که کودک شما به ترس از مدرسه گرفتار شده و مشکل اون تنبلی یا هر چیز دیگه‌ای نیست، باید به دنبال راهی برای مدیریت استرس مدرسه در کودکان باشین. درمان نکردن این ترس و استرس می‌تونه مستقل شدن فرزندتون رو در آینده با مشکلات زیادی همراه کنه.

در ادامه این مقاله نکته‌هایی رو برای درمان این عارضه به شما توضیح خواهیم داد که به ظاهر ساده و کوچک به نظر می‌رسن، اما در باطن حجم زیادی از ترس کودکان رو کاهش میدن و والدین باید اون‌ها رو رعایت کنن.

با فرزند خودتون صحبت کنین

حتماً از فرزندتون در مورد دلایل ترسش از مدرسه سوال بپرسین. تمام حرف‌های اون رو درباره این مسئله به خوبی گوش کنین. صحبت‌های خودتون رو طوری ادامه بدین که به اون استرسی وارد نشه و تمام حرف‌ها و افکار خودش رو به زبون بیاره. بهش احساس همدلی و حمایت رو القا کنین تا مطمئن باشه که همیشه در کنارش هستین. از خاطرات خوب دوران مدرسه خودتون با فرزندتون صحبت کنین اما نیازی نیست که اثرات منفی مدرسه نرفتن رو به اون گوشزد کنین.

به رفتارهای خودتون دقت کنین

گاهی اوقات والدین بیشتر از کودکان با مسئله ترسیدن از مدرسه مواجه میشن. اون‌ها مدام نگران دوری از فرزندانشون هستن و این اضطراب و نگرانی رو به دیگران هم منتقل می‌کنن. حتی اگه پدر و مادرها تمام تلاش خودشون رو به کار ببرن تا این استرس رو پنهان کنن، کودکان به قدری باهوش هستن که بتونن احساسات والدین خودشون رو از زبان بدن اون‌ها تشخیص بدن. پس سعی کنین از قبل خودتون رو برای مدرسه رفتن فرزندان‌تون آماده کنین و نگران چیزی نباشین.

بد قول نباشین

اگه برای رفت و برگشت از مدرسه هر روز همراه فرزندتون هستین، یادتون باشه که نباید هیچ وقت دیر کنین. اگه دیر به دنبال فرزندتون برین، احساس تنهایی و ترس رو به اون منتقل می‌کنین و این می‌تونه دلیلی برای تشدید ترس از مدرسه باشه.

از قبل با فرزند خودتون وارد محیط مدرسه بشین

برای این که فرزندتون با محیط مدرسه غریبه نباشه، از قبل همراه اون به مدرسه سر بزنین. کلاس‌ها و اتاق‌های مختلف مدرسه رو به اون نشون بدین و با هم پشت نیمکت بشینین. با هم تمرین کنین که چطور باید از معلم برای خروج از کلاس اجازه بگیرین و اون رو برای ورود به فضای کلاس آماده کنین.

مشکل فرزندتون رو به اون یادآوری نکنین

اگه فرزندتون صبح با انرژی از خواب بیدار شد و برای مدرسه رفتن حاضر شد، از این حالت او تعجب نکنین. حتی سعی کنین تغییراتش رو به اون یادآوری نکنین تا علائم ترس از مدرسه رو فراموش کنه و آماده حضور در کلاس درس باشه.

کمک به افزایش مهارت‌های اجتماعی

اگه مشکل کودک شما اختلالات اجتماعی مثل ناتوانی در برقراری ارتباط با همکلاسی‌هاست، باید به تقویت مهارت‌های اجتماعیش بپردازین. برای این کار می‌تونین کودک رو به بازی‌های گروهی، کارگاه‌های اجتماعی یا حتی جلسات مشاوره کودک تشویق کنین.

برگزاری جلسات با معلم

اگه ترس از مدرسه به دلیل مشکلات با معلم یا همکلاسی‌ها باشه، برگزاری جلسه با معلم می‌تونه به پیدا کردن راه‌ حل کمک کنه. معلم می‌تونه با شناخت بهتر کودک و نیازهاش، رفتارهای مناسبی از خودش نشون بده و محیط کلاس رو به یک فضای مثبت‌تر تبدیل کنه.

مشاوره روان‌شناسی

اگه ترس کودک به حدی شدید بود که با روش‌های خانگی حل نشد، بهتره از یک روان‌شناس کودک یا مشاور مدرسه کمک بگیرین. مشاوره می‌تونه به کودک کمک کنه تا مهارت‌هایی رو یاد بگیره و ترس‌هاش رو مدیریت کنه.

چه عواملی باعث افزایش ترس از مدرسه میشه؟

یک سری از عوامل وجود دارن که اگه کودک شما در حال بهبود باشه، می‌تونه این روند رو متوقف کنه. به همین دلیل بهتره از این عوامل آگاه باشین تا جلوی بروز اون‌ها رو بگیرین:

پیشگیری بهتر از درمانه!

بهتره که قبل از رسیدن فرزندتون به سن مدرسه رفتن، اون رو برای این کار آماده کنین. یکی از مهم‌ترین دلایلی که والدین فرزندشون رو به مهد کودک می‌برن، حضور در محیط‌های مشابه مدرسه‌ست. بچه‌هایی که خیلی در محیط‌های اجتماعی قرار نگرفتن، با کمک مربیان مهد کودک، مهارت‌های حضور در بین همسن‌ و سالان خودشون رو آموزش می‌بینن.

بهترین کار اینه که مثلاً دفعه اول فرزندتون رو فقط به مدت دو ساعت به مهد کودک ببرین و به اون این اطمینان رو بدین که خیلی زود به دنبال اون میرین. کم کم این زمان رو طولانی‌تر کنین تا فرزندتون به دوری از شما و محیط خانه عادت کنه. این یکی از بهترین روش‌ها برای از بین بردن ترس از مدرسه در کودکانیه که در ارتباط گرفتن با محیط به مشکل بر می‌خورن.

سخن پایانی

در نهایت، ترس از مدرسه یک مسئله رایج و طبیعی در بین خیلی از کودکانه که می‌تونه ناشی از دلایل مختلفی مثل اضطراب جدایی، تغییرات محیطی، مشکلات اجتماعی و درسی باشه. مهم‌ترین نکته اینه که والدین و مربیان باید با درک و حمایت از کودک، بهش کمک کنن تا این ترس رو پشت سر بذاره.

استفاده از روش‌های مؤثر مانند برگزاری جلسات با معلم، گفت‌وگو با کودک، یادآوری نکردن این مشکل و مشاوره حرفه‌ای در صورت لزوم، می‌تونه به کودک کمک کنه تا با اعتماد به نفس بالا در مدرسه حضور پیدا کنه. به یاد داشته باشیم که با صبر و حمایت مستمر، کودک می‌تونه به تدریج ترس خودش رو کنار بذاره و با آرامش و انگیزه به تحصیل و رشد خودش ادامه بده.

همچنین، اگه می‌خواین یادگیری درس‌ها رو برای فرزندتون ساده‌تر و شیرین‌تر کنین، پیشنهاد می‌کنیم که متناسب با سن کودکتون حتما از بسته‌های معلم خصوصی پرش استفاده کنین. اگه سوال یا ابهامی درباره این بسته یا دلایل ترس کودکتون از مدرسه دارین، حتما شماره تماستون رو در قسمت ارتباط با مشاورین پرش وارد کنین تا کارشناسان ما در اسرع وقت با شما والدین عزیز تماس بگیرن.