معرفی رشته داروسازی

رشته‌ داروسازی، یکی از محبوب‌ترین و پرطرفدارترین زیرگروه‌های رشته علوم تجربی هست و برای قبولی در این رشته معمولا به یک رتبه‌ خوب نیاز دارین. بعد از فارغ‌التحصیلی، خیلی‌ها وارد بازار کار میشن و هر کدوم بسته به علاقه‌شون مسیر متفاوتی رو انتخاب می‌کنن.

آینده‌ شغلی داروسازی هم معمولا روشنه؛ فارغ‌التحصیل‌ها می‌تونن توی داروخانه‌ها، شرکت‌های داروسازی، بخش‌های تحقیق و توسعه، آزمایشگاه‌ها و حتی مشاغل دولتی فعالیت کنن. علاوه بر این، فرصت‌های شغلی مرتبط با تولید، کنترل کیفیت و نظارت بر داروها هم از گزینه‌های جذاب این رشته محسوب میشن.

به همین دلیل، داروسازی یکی از محبوب‌ترین رشته‌های علوم تجربیه و هر سال تعداد زیادی از داوطلب‌ها برای قبولی در این رشته رقابت می‌کنن. در ادامه بیشتر درباره‌ گرایش‌ها، مسیر تحصیل و فرصت‌های مختلف این رشته آشنا میشیم؛ پس تا آخر این مقاله همراه ما باشین.

مسیر داروساز شدن

رشته داروسازی، نقش مهمی رو در ارتباط با تولید و ساخت دارو برای بدن موجودات زنده ایفا می‌کنه. دکترهای داروساز تاثیر زیادی رو روی سلامت و کم کردن بیماری‌های یک جامعه دارن. اون‌ها از ترکیب چند ماده به داروی مورد نیاز موجودات زنده کمک زیادی به انسان‌ها و حیوان‌ها می‌کنن.

دانشجوهایی که این رشته رو انتخاب کردن در مرحله اول درس‌هایی عمومی با سایر رشته‌های پزشکی و درس‌هایی تخصصی مرتبط با رشته‌ خودشون رو می‌گذرونن و بعد از دو سال برای ادامه‌ رشته داروسازی، می‌تونن در آزمونی با عنوان علوم پایه شرکت می‌کنن. این آزمون در دو نوبت زیر نظر سازمان سنجش برگزار میشه. شما می‌تونین بعد از یک دوره تحصیلی یکی از گرایش‌های رشته داروسازی رو انتخاب کنین.

دلیل به وجود اومدن رشته‌ داروسازی

دلیل این که رشته‌ دکترای داروسازی به وجود اومد، حل کردن مسائل مرتبط با سلامت جامعه و پیشگیری از بیماری‌ها و عوارض جانبی داروها، اطلاع‌رسانی درباره مزایا و معایب دارو و شناخت خصوصیت‌های داروهای تولید شده‌ست. اگه این رشته به پیشرفت بیشتری در کشورمون برسه باعث میشه در تولید انواع داروهای کمیاب استقلال بیشتری داشته باشیم.

همچنین، این کار باعث شده حتی داروهایی که در کشور خودمون تولید می‌کنیم رو به کشورهای دیگه صادر کنیم. دانشجویان داروسازی اطلاعات زیادی درباره‌ تولید لوازم آرایشی و بهداشتی، اداره داروخانه، ساخت دارو، کنترل کیفی و کمی محصولات دارویی و… دارن و می‌تونن در تمام کارهای گفته شده، مسئولیتی بزرگ داشته باشن.

سختی‌های رشته‌ داروسازی

رشته‌ داروسازی هم مثل خیلی از رشته‌های علوم پزشکی، سختی‌ها و چالش‌های خاص خودش رو داره. یک داروساز باید علاوه بر آشنایی با داروهای مختلف، از واکنش‌های دارویی، تداخلات، عوارض و نحوه‌ عملکرد هر دارو هم سر دربیاره. از اون طرف، این صنعت هر روز داره در دنیا پیشرفت می‌کنه و داروسازها مجبور‌ هستن که همیشه خودشون رو به‌ روز نگه دارن؛ چون پیشرفت داروسازی مستقیما روی سلامت جامعه تأثیر می‌ذاره.

خیلی از افراد فکر می‌کنن کار داروساز فقط فروش دارو در محیط داروخانه‌ست؛ در حالی که اصلا اینطور نیست. داروسازی یک رشته‌ گسترده‌ست که از تحقیق و ساخت دارو گرفته تا کنترل کیفیت، نظارت بر تولید، کار در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی، شرکت‌های دارویی و حتی مشاوره تخصصی رو شامل میشه.

از سختی‌های دیگه‌ این رشته میشه به حجم بالای درس‌ها، نیاز به حفظیات زیاد، کارآموزی‌های مختلف و مسئولیت سنگینی که یک داروساز بر عهده داره اشاره کرد. در واقع، کسی که وارد این رشته میشه باید بدونه با یک مسیر طولانی، علمی و پرچالش طرفه؛ اما در نهایت نتیجه‌ کار، کمک به سلامت آدم‌هاست و همین موضوع این سختی‌ها رو قابل تحمل‌تر می‌کنه.

آیا رشته داروسازی برای همه تجربی‌ها مناسبه؟

واقعیت اینه که جواب این سوال برای همه یکی نیست. همیشه میگیم که اگه به یک رشته علاقه دارین، همون رو انتخاب کنین؛ چون علاقه بزرگ‌ترین عامل موفقیته. داروسازی هم همینطوره. برای این که در این رشته بدرخشین، بهتره توی حفظیات قوی باشین، زبان انگلیسی‌تون در حد خوبی باشه (چون بخش زیادی از منابع و مقالات تخصصی به انگلیسیه)، حوصله و صبر برای درس خوندن در یک مسیر چند ساله داشته باشین و البته از تحقیق، پژوهش و کشف ساختارهای جدید دارویی لذت ببرین.

البته مهارت‌های اجتماعی هم مثل همه‌ رشته‌های علوم پزشکی در داروسازی خیلی مهمه. یک دانشجوی داروسازی باید کم‌کم یاد بگیره که:

دروس اختصاصی رشته داروسازی

دروس اختصاصی که یک دانشجوی داروسازی می‌گذرونه، معمولا شامل مجموعه‌ای از درس‌های تئوری و عملی هست که پایه‌ اصلی کار حرفه‌ای داروساز رو می‌سازن. از جمله دروس رشته داروسازی می‌تونیم به بیوشیمی بالینی، گیاهان دارویی، فارماکوگنوزی، اخلاق حرفه‌ای در داروسازی، شیمی دارویی، داروشناسی (فارماکولوژی)، سم‌شناسی، کنترل مسمومیت‌ها، فیزیکال فارماسی، فارماسیوتیکس، دارودرمانی، زبان تخصصی، واژه‌شناسی، بیوفارماسی و فارماکوکینتیک، فرآورده‌های بیولوژیک، کنترل میکروبی داروها، بیوتکنولوژی دارویی و روش‌های آنالیز دستگاهی اشاره کنیم.

این درس‌ها در مجموع چیزی حدود 100 تا 102 واحد رو تشکیل میدن و علاوه بر اون، دانشجوی رشته داروسازی در انتهای دوره باید 10 واحد کارآموزی در داروخانه‌های شهری و بیمارستانی بگذرونه تا برای ورود به محیط کار آماده بشه.

گرایش‌های رشته داروسازی برای ادامه‌ مسیر

رشته داروسازی به خاطر این که ارتباط زیادی با علوم پایه مثل شیمی، زیست، فیزیک و همینطور علوم بالینی داره، گرایش‌های تخصصی زیادی هم برای ادامه مسیر تحصیلی ارائه می‌کنه. هر کدوم از این گرایش‌ها رشته داروسازی روی یک بخش خاص از علم دارو تمرکز دارن و معمولا تا مقطع دکتری ادامه پیدا می‌کنن. در ادامه قراره براتون گرایش‌های رشته تکنسین داروسازی رو نام ببریم.

گرایش شیمی دارویی (Pharmaceutical Chemistry)

می‌تونیم بگیم گرایش شیمی دارویی یکی از اصلی‌ترین گرایش‌های تخصصی رشته داروسازیه. به طور کلی در این رشته دانشجوها دانش شیمی و به ویژه شیمی آلی رو به خوبی یاد می‌گیرن و مطالعه زیادی روی ساختار شیمیایی ترکیبات دارویی و گروه‌های عاملی فعال موجود در ساختمان دارن.

دانشجوهای رشته شیمی دارویی باید به خوبی واکنش‌ها و ساختار ترکیبات شیمیایی رو بررسی و تحلیل کنن. وظیفه‌ دیگه اون‌ها اینه که بتونن بین این ساختار شیمیایی ترکیبات مختلف و عملکرد آن‌ها در بدن انسان، یک رابطه منطقی پیدا کنن و این ربط رو برای طراحی یا شناسایی ماده موثره برای دارویی جدید، به کار بگیرن.

دستیاران این رشته، در طول ترم، یاد میگیرن تا با ابزارهای پیشرفته آزمایشگاهی و دستگاه‌های متعدد آنالیز داروها کار کنن.

گرایش فارماکوگنوزی (Pharmacognosy)

گرایش فارماکوگنوزی در قالب دوره‌های آموزشی و پژوهشی دارای مدرک Ph.D در سطح دنیا ارائه میشه. در این رشته، دانشجوها با خواص مواد دارویی با منشاء طبیعی و گیاهان دارویی آشنایی پیدا می‌کنن. یکی از مهم‌ترین مباحث درسی این رشته تحقیق درباره‌ گیاهان دارویی و قسمت‌هایی از گیاهان دارای خواص دارویی‌ست.

همچنین، خارج کردن مواد دارویی از این گیاهان هم یکی از تخصص‌های این گرایش از رشته داروسازیه. دستیاران این رشته، در طول تحصیل خود، با گیاهان دارویی بومی (فلور گیاهی) ایران آشنا شده و یاد می‌گیرن که هریک از گونه‌های گیاهی موجود، که دارای ارزش دارویی در بخش صنعتیه، با چه شرایط اقلیمی خاصی سازگاره و می‌تونه به تولید مثل خودش ادامه بده.

گرایش سم‌شناسی (Toxicology)

گرایش سم‌شناسی هم مثل سایر گرایش‌ها دارای مدرک دکتری‌ست و علاوه بر فارغ‌التحصیلان رشته داروسازی، فارغ‌التحصیلان دوره‌های کارشناسی ارشد سم‌شناسی هم می‌تونن این پی‌اچ‌دی رو شرکت کنن و در این رشته تحصیل کنن. دانشجوها در این دوره، با عناصر و ترکیبات سمی غیر دارویی که انسان‌ها در خطر تماس با آن‌ها قرار داره و با مسمومیت‌های ناشی از ترکیبات دارویی آشنا میشن.

همچنین، درس‌هایی مانند علائم ناشی از تماس ترکیبات سمی یا دوزهای بالای ترکیبات دارویی که ممکن است به عمد یا سهوا مصرف بشه، روش‌های سم‌زدایی و درمان حمایتی یا علامتی این نوع مسمومیت‌ها هم یاد می‌گیرن.

دستیارهای این دوره، با روش‌های معمول با آزمایش‌های در زیوه (In vivo) و در شیشه (In vitro) آشنا میشن تا بتونن اثر و عوارض سم‌ها رو در سطح سلولی و مولکولی در اندام‌ها رو بسنجن. این مرحله یکی از موردهای مهم در مسئله داروشناسی، پیش از ورود دارو به قسمت‌های کارآزمایی‌های بالینی (Clinical Trials) است.

داروشناسی (Pharmacology)

داروشناسی ارتباط و شباهت زیادی به رشته سم‌شناسی داره؛ در این گرایش بر روی بررسی اثرات و عوارض داروها تمرکز بیشتری داره. دانشجوهای رشته داروسازی در طول این دوره تخصصی با جدیدترین روش‌های تعیین دوزهای موثر ترکیبات دارویی و مکانیسم اثر اون‌ها بیشتر آشنا میشن.

همچنین، یاد می‌گیرن چطور میشه اثرهای مورد انتظار داروها رو بر روی حیوانات و در سطح سلول‌ها و اندام‌های هدف، مدل‌سازی کنن. فارغ‌التحصیل‌های این رشته، از علم بسیار زیادی در رابطه با داروها، مکانیسم اثر، عوارض و تداخلات احتمالی اثرات داروهای مختلف دارن.

فارماسیوتیکس (Pharmaceutics)

می‌تونیم بگیم این گرایش، هدف اصلیش، تبدیل مواد موثره دارویی به یک شکل مناسب و قابل مصرف برای انسان و حیواناته، جوری که حداکثر مقدار ماده موثر دارویی بتونه در دسترس عضو یا اندام هدف قرار بگیره.

آشنا شدن با روش‌های ارزیابی کیفیت فرمولاسیون‌های دارویی، سامانه‌های نوین و پیشرفته دارورسانی، شرایط مناسب نگهداری و بسته‌بندی‌های دارویی و نیز توجه به مدل‌های ارزیابی ویژگی‌های فارماکوکینتیکی داروها در بدن انسان، مهارت‌هایی هستن که دستیاران این دوره، باید اون رو یاد بگیرن.

داروسازی بالینی (Clinical Pharmacy)

داروسازهای بالینی درس‌های مشترک زیادی با گرایش‌های پزشکی دارن و مطالعه و تحقیق و مهارت اون‌ها هم درباره برقراری ارتباط موثر با بیمار و تیم درمان، پایش اثرات و عوارض داروها در بیماران، شناخت تداخلات رایج و مهم دارویی شامل تداخلات دارو –دارو، دارو –غذا و دارو–بیماری، راه‌های پیشگیری یا کنترل آن‌ها و همچنین روش‌های تنظیم دوزهای مناسب دارویی مواردیه که دانشجوها در این گرایش از رشته داروسازی یاد می‌گیرن.

وظیفه‌ اصلی یک فارغ‌التحصیل رشته داروسازی بالینی داشتن اطلاعات کاربردی داروها و مهارت لازم برای مراقبت‌های دارویی (Pharmaceutical care) در بیمارستان‌ها و بخش‌های بالینیه.

بیوتکنولوژی دارویی (Pharmaceutical Biotechnology)

تقریبا گرایش بیوتکنولوژی دارویی یک رشته جدید در حوضه داروسازیه. زیست فناوری دارویی، اسم دیگه این رشته‌ست و در این سال‌های کم به یکی از برجسته‌ترین رشته‌های تخصصی داروسازی تبدیل شده.

در این دوره، هدف، کسب دانش و مهارت لازم برای استفاده از علوم سلولی- مولکولی، میکروبیولوژی و ژنتیک، برای ساخت و تولید موادی موثر برای صنعت دارو و بهره‌برداری از انواع باکتری‌ها و قارچ‌ها برای تولید داروها و یا به کارگیری ریزسازواره‌ها در مهار و کنترل بیماری‌ها وظیفه‌های یک فارغ التحصیل این رشته‌ست.

داروسازی هسته‌ای یا رادیوفارماسی (Nuclear Pharmacy)

داروساز هسته‌ای یا رادیو فارماسی همون‌طور که از اسمش مشخصه گرایشی هیجان‌انگیزه و دانشجویان این رشته درباره‌ استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته و رادیوایزوتوپ‌ها مطالعه و تحقیق می‌کنن. همچنین، کاربرد این تکنولوژی با تشخیص و درمان بیماری‌ها رو مورد تحقیق و پژوهش قرار میدن.

گرایش اقتصاد و مدیریت دارو (Pharmaceutical Administration and Pharmacoeconomics)

یکی از گرایش‌های داروسازی با نام اقتصاد و مدیریت دارو با هدفِ تربیت متخصصانی که دارای توانمندی‌های مدیریتی، بتونن در شناسایی و حل مشکلات نظام دارویی کشور، موثر باشن و با مدیریت صحیح منابع مالی، در بهتر کردن وضعیت خدمات نظام سلامت تاثیر داشته باشن.

در طی تحصیل در این رشته، دانشجوها با مباحثی مختلف در زمینه اقتصاد دارویی و مدیریت مالی و سایر مباحث این مدلی، مطالعه و تحقیق می‌کنن.

نانوفناوری دارویی (Pharmaceutical Nanotechnology)

نانوفناوری دارویی جزوه رشته‌هایی‌ست که جدیدا در کشور ما راه‌اندازی شده، این رشته با هدف خودکفایی کشور برای تولید محصولات نانوزیست فناوری و اشتغال متخصصان این تکنولوژی داخلِ مراکز علمی و دانشگاهی کشور، مراکز تحقیقاتی پزشکی – دارویی و صنایع دارویی به وجود اومده.

در دوران تحصیل، دانشجو با مباحث مختلفی مثل بیولوژی سلولی مولکولی پیشرفته، نانو بیو مواد، کشت سلول و بافت، نانو دارو، فارماکوکینتیک پیشرفته و ژن درمانی آشنا میشه.

کنترل دارو (Control of Pharmaceuticals)

کنترل دارو هم مانند رشته‌های دیگه داروسازی تقریبا تازه به وجود اومده و با هدف تربیت کردن متخصصانی کارآمد در زمینه کنترل کیفیت انواع مواد اولیه و فرآورده‌های دارویی و همچنین بهداشتی – آرایشی راه اندازی شده.

فارغ‌التحصیل‌های این گرایش از رشته داروسازی، در صنایع داروسازی و بهداشتی – آرایشی، آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت فرآورده‌های دارویی سراسر کشور و همچنین مراکز تحقیقاتی، موقعیت‌های کاری زیادی دارن در رشته کنترل دارو مباحثی شامل کنترل میکروبی داروها، کنترل کیفیت زیست داروها، ایمنی دارو، کنترل فیزیکوشیمیایی پیشرفته مواد و فرآورده‌های دارویی، طراحی و معتبرسازی روش‌ها و تجهیزات آنالیز، سینتیک شیمیایی و پایداری مواد و فراورده‌های دارویی و همچنین کنترل و تضمین کیفیت مواد و فرآورده‌های دارویی وجود داره.

جمع‌بندی

در کل، مطلبی که خوندین یک تصویر خیلی گسترده و واقعی از مسیر داروسازی بود. اگه واقعا قصد دارین وارد رشته داروسازی بشین، بهترین کار اینه که با برنامه‌ریزی درست جلو برید تا هم به هدفتون برسین و هم از مسیر لذت ببرین.

یادتون باشه انتخاب رشته فقط یک تصمیم سریع نیست؛ یک مسیر جدیه که آینده‌تون رو می‌سازه. پس هر چقدر آگاهانه‌تر انتخاب کنین، مسیرتون هم شیرین‌تر و هم مطمئن‌تر میشه.

اگه دوست دارین درباره‌ زیرگروه‌های دیگه‌ تجربی مثل گفتاردرمانی، رادیولوژی، فیزیوتراپی، بهداشت محیط و رشته‌های مشابه بیشتر بدونین، می‌تونین به مقالات مربوط در وبلاگ پرش سر بزنین و کامل‌تر تحقیق کنین.